Περίληψη απόψεων για την αφήγηση ως εργαλείο διαπαιδαγώγησης
Όλοι οι αφηγητές και οι αφηγήτριες που συμμετείχαν συμφωνούν πως η αφήγηση παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Δεν καθοδηγεί με συμβουλές ή έτοιμα διδάγματα, αλλά μέσα από τη δύναμη της ιστορίας, της ταύτισης και της εμπειρίας. Οι ήρωες, τα διλήμματα, οι συγκρούσεις και τα συναισθήματα που ξεδιπλώνονται στις αφηγήσεις βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο γύρω τους.
Μέσα από την ακρόαση, τα παιδιά καλλιεργούν αξίες όπως η δικαιοσύνη, η καλοσύνη, η αλληλεγγύη, ο σεβασμός και η αποδοχή της διαφορετικότητας. Οι ιστορίες δημιουργούν ένα ασφαλές πεδίο όπου τα παιδιά μπορούν να νιώσουν, να αναρωτηθούν, να επιλέξουν, να συγκινηθούν. Η επανάληψη αγαπημένων παραμυθιών λειτουργεί συχνά σαν ενδυνάμωση, ενώ η ταύτιση με τους ήρωες βοηθά στην επεξεργασία φόβων και εσωτερικών συγκρούσεων.
Η αφήγηση ενεργοποιεί τον φαντασιακό κόσμο των παιδιών, ενισχύει τη δημιουργικότητα και τη δυνατότητα για εναλλακτική σκέψη. Η ενσυναίσθηση αναπτύσσεται σταδιακά καθώς τα παιδιά έρχονται σε επαφή με χαρακτήρες που υποφέρουν, χαίρονται ή αγωνίζονται, κι έτσι μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να σέβονται τα συναισθήματα των άλλων.
Η συνεργασία αφηγητών και εκπαιδευτικών στο σχολικό περιβάλλον αναδεικνύεται ως σημαντική, αρκεί να υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός και ανοιχτό πνεύμα. Η αφήγηση, όταν εντάσσεται οργανικά στην εκπαιδευτική διαδικασία, δεν αποτελεί απλώς μια ανάπαυλα από τη διδακτέα ύλη, αλλά ενισχύει ουσιαστικά την κατανόηση, την έκφραση και τη συνοχή της ομάδας.
Απέναντι στην κυριαρχία των ηλεκτρονικών μέσων, η αφήγηση προτείνεται ως μια εμπειρία ζωντανή, ανθρώπινη, που κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις και επαναφέρει τη χαμένη έννοια της σχέσης. Τα παιδιά όχι μόνο μπορούν να συνδεθούν βαθιά με μια αφήγηση, αλλά συχνά την αναζητούν ξανά και ξανά, δείχνοντας πως η ιστορία που ειπώθηκε με αλήθεια και συναίσθημα, μένει μέσα τους.
Η αφήγηση, τελικά, δεν είναι μόνο τέχνη. Είναι στάση ζωής, τρόπος να μεγαλώνουμε μαζί με τα παιδιά – και μέσα από τις ιστορίες, να γινόμαστε όλοι λίγο πιο άνθρωποι.
Αναλυτικά όλες οι απόψεις που κατατέθηκαν
1. Πιστεύετε ότι η αφήγηση μπορεί να διαμορφώσει αξίες και στάσεις στα παιδιά; Ποιες παρατηρήσεις έχετε από την εμπειρία σας σχετικά με την επίδραση των ιστοριών στη συμπεριφορά τους;
Μαρία Βραχιονίδου: Είναι δεδομένο ότι η αφήγηση συμβάλλει και διαμορφώνει τις αξίες και τις στάσεις των παιδιών, όπως άλλωστε έχουν επισημάνει, εδώ και δεκαετίες, τόσο οι μελετητές των (λαϊκών) παραμυθιών όσο και οι παιδοψυχολόγοι. Ακόμα και από πολύ μικρές ηλικίες τα παιδιά όταν ακούνε αφηγήσεις (κυρίως μιλώ για την αφήγηση μαγικών λαϊκών παραμυθιών) κατανοούν εύκολα τους κλασικούς συμβολισμούς. Κατανοούν τι ρόλο μπορεί να παίξει μια «μάγισσα», ένας «δράκος», μια «βασιλοπούλα», μια «νεράιδα», όχι μόνο μέσα στο παραμύθι, αλλά και στη δική τους ζωή και τείνουν να συμβολοποιούν και τον δικό τους κόσμο με αυτά τα σύμβολα. Έτσι, για παράδειγμα, ένα τρίχρονο κορίτσι του συγγενικού μου περιβάλλοντος, με μια μαμά δυναμική και απαιτητική, δεν ευχαριστιόταν ένα παραμύθι αν δεν είχε «μάγισσα» ή «μητριά» (την οποία προφανώς ταύτιζε συμβολικά με τη μητέρα του). Και η μεγαλύτερή του ικανοποίηση ήταν όταν η ηρωίδα του παραμυθιού νικούσε τη μάγισσα και έπαιρνε τη δύναμη και τη θέση της. Ένα δεύτερο εμπειρικό παράδειγμα: ένα άλλο κορίτσι, προσχολικής ηλικίας, έβλεπε κάθε βράδυ εφιάλτες. Ξυπνούσε, σηκωνόταν και έτρεχε στο δωμάτιο των γονιών της, σκουντώντας τη μαμά της, που πεταγόταν από τον ύπνο κι αλαφιασμένη ρωτούσε τη μικρή τι έπαθε. Εκείνη τότε με δραματικό ύφος απαντούσε: «Είδα εφιάλτες. Είδα λύκους, λάκκες, δράκους, μάγισσες και μητριές!»
Σοφία Βρυώνη: Κάθε αφήγηση μιας ιστορίας περιέχει τα μηνύματα και τα εργαλεία που χρειαζόμαστε στις προκλήσεις και τις προσκλήσεις της ζωής. Τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν από λόγια και νουθετήσεις. Οι ιστορίες και τα παραμύθια όμως, μπορούν να λειτουργήσουν σαν φάροι και σαν υπενθυμίσεις όταν χρειαστεί. Δεν θυμούνται συνήθως τα "εκπαιδευτικά" λόγια μας. Μια ιστορία που τους έκανε εντύπωση την θυμούνται. Σαν τα πετραδάκια του κοντορεβιθούλη είναι οι ιστορίες και τα συναισθήματα που εγείρουν. Τα συναισθήματα τα θεωρώ πολύ σημαντικά. Και η αφήγηση που προκαλεί συναισθήματα είναι μια άριστη εκπαίδευση για την συναισθηματική μόρφωση των παιδιών, με την ελπίδα να εξελιχθούν σε υγιείς συναισθηματικά ενήλικες. Γνωρίζοντας το συναίσθημα αποκτάς ενσυναίσθηση και με την ενσυναίσθηση γνωρίζεις τι είναι καλό ή κακό και αποφασίζεις ποιος θέλεις να είσαι ή να γίνεις.
Εύη Γεροκώστα: Στην ειλικρινή μορφή και έκφρασή της - και μόνο τότε - η αφήγηση έχει υπερδύναμη, κι αυτό σε κάθε ηλικία.
Γιώργος Ευγενικός: Η αφήγηση έχει τη δύναμη να διαμορφώνει χαρακτήρες, όχι μέσω διδακτισμού, αλλά μέσω εμπειρίας. Τα παιδιά βιώνουν τις ιστορίες, ταυτίζονται με τους ήρωες, επεξεργάζονται τα διλήμματα και τα συναισθήματα. Στη δουλειά μου έχω δει παιδιά να παίρνουν θάρρος από αφηγήσεις, να αντιμετωπίζουν φόβους ή να ανακαλύπτουν τη δική τους εσωτερική δύναμη. Οι ιστορίες λειτουργούν σαν καθρέφτης, και μέσα από αυτές τα παιδιά ανακαλύπτουν τον εαυτό τους.
Ανθή Θάνου: Η αφήγηση δίνει δύναμη και κουράγιο μέσω της ταύτισης…και αφού οι έσχατοι έσονται πρώτοι... γιατί όχι και εμείς! Παιδιά που έρχονται σε παραστάσεις και είναι εξοικειωμένα με τον προφορικό λόγο και τα παραμύθια πολύ συχνά ζητάνε να ακούσουν το ίδιο παραμύθι. Το φανταστικό ταξίδι που κάνουν μέσω της αφήγησης προφανώς και δυναμώσει τον έσω κόσμο των παιδιών και …όχι μόνο!
Αμαλία Κανελοπούλου: Πιστεύω ότι διαμορφώνει αξίες και συμπεριφορές. Παρατηρώ ότι τα παιδιά που ακούν συχνά παραμύθια έχουν ανεπτυγμένο το αίσθημα του δικαίου ( τα ακούς συχνά να λένε « αυτό δεν είναι σωστό ή δίκαιο» και κατά ένα παράξενο τρόπο είναι πιο ευγενικά. Αναπτύσσουν πιο κριτική σκέψη, δεν φοβούνται να ρωτήσουν, συνδέονται πιο εύκολα με τους γύρω τους. Στις ομαδικές αφηγήσεις κατά την αφήγηση «ζουν» την ίδια ιστορία με τα υπόλοιπα παιδιά και γίνονται με κάποιο τρόπο συνταξιδιώτες που τους ενώνουν οι κοινές εμπειρίες της ιστορίας που έζησαν. Έτσι είναι πιο κοινωνικοποιημένα, πιο φιλόζωα και κατά μια έννοια πιο φυσιολάτρες.
Κάτια Καντούρη: Οπωσδήποτε, σε πολλά επίπεδα. Όταν αφηγούμαστε μιαν ιστορία, όλοι όσοι ενδιαφέρονται συμμετέχουν, δημιουργούν μία κοινότητα με αρχές που διέπονται από την αξία του αλληλοσεβασμού, της αποδοχής, της ευγένειας και της ειλικρίνειας. Αναγνωρίζουμε τη συνθήκη ότι τώρα με ηρεμία συμμετέχουμε σε μια κοινή δημιουργική διαδικασία, όπου όλοι έχουν θέση και όλοι μπορούν να εκφράσουν την προσωπική τους θέση παράλληλα, ακολουθώντας τη ροή μιας ιστορίας ή ενός παραμυθιού με τα αφηγηματικά τους μοτίβα. Τα παιδιά μπορούν να ενθαρρύνουν έναν ήρωα, να τον προειδοποιήσουν, να αντιδράσουν ή να προτείνουν. Με τον τρόπο αυτό και συμμετέχουν ενεργά και αποδέχονται το πλαίσιο της ομάδας. Έπειτα τα παραμύθια εστιάζουν κυριότατα στο καλό και το όμορφο, οι ήρωες φέρουν κι αυτοί μέσα από τις πράξεις και τις επιλογές τους αξίες. Καλοσύνη, δικαιοσύνη, σύμπραξη, ακεραιότητα, βοήθεια, ανδρεία, γενναιότητα... Οι ήρωες έχουν διλήμματα, έχουν συγκρούσεις, έχουν δυσκολίες να ξεπεράσουν, μα τις αντιμετωπίζουν. Τολμούν. Αποφασίζουν, επιλέγουν, προχωρούν. Μόνοι τους ή έχοντας στο πλάι τους έναν μαγικό βοηθό. Επίσης ο βοηθός αυτός είναι συχνά ένα ζώο, ή πολλά, μεγάλο μάθημα η ενότητα του ανθρώπου με τη φύση.
Χάρις Κουδούνη: Ναι
Αντωνία Μπατσαλή: Η αφήγηση παραμυθιών και μύθων αποτελεί θεμέλιο στη διαμόρφωση αξιών στη ζωή ενός παιδιού. Συμβάλλει σημαντικά στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξή του και το βοηθάει πολλές φορές να αντιμετωπίσει με θάρρος δύσκολες καταστάσεις. Το παιδί, ταξιδεύοντας με τους ήρωες των παραμυθιών, ενδυναμώνεται συναισθηματικά και παίρνοντας ως παράδειγμα τη δική τους πορεία, αλλάζει στάση αντιμετώπισης και στη δική του. Συγκεκριμένα στην αφήγηση ενός αντιπολεμικού παραμυθιού, ένα παιδί ανέφερε συνέχεια ότι του αρέσουν πολύ τα σπαθιά και τα όπλα κι ότι αγαπάει τον πόλεμο και τους σκοτωμούς. Έπειτα από την αφήγηση του παραμυθιού το ίδιο παιδί φώναζε ΟΧΙ στον πόλεμο κι ότι ο πόλεμος είναι το χειρότερο πράγμα στον κόσμο.
Μαρία Φαμιλίτου: Μέσα από την πλοκή της ιστορίας,τη στάση των ηρώων,τις σχέσεις και τις συγκρούσεις που αναδύονται τα παιδιά αφομοιώνουν αξίες ,κρίνουν συμπεριφορές,απορρίπτουν ή επιλέγουν στάσεις ζωής
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου: Η αφήγηση δεν είναι απλώς ένα εργαλείο ψυχαγωγίας αλλά μια βαθιά παιδαγωγική διαδικασία. Οι ιστορίες λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ του φανταστικού και του πραγματικού, δίνοντας στα παιδιά την δυνατότητα να κατανοήσουν τις πράξεις τους και τις συνέπειες που μπορεί να έχουν, τη σημασία της συνεργασίας. Από τη εμπειρία μου, έχω παρατηρήσει ότι τα παιδιά ταυτίζονται με τους ήρωες των ιστοριών και υιοθετούν τις αξίες που αυτοί ενσακώνουν. Για παράδειγμα, μέσα από παραμύθια που αναδεικνύουν τη σημασία της αλληλεγγύης, έχω δει παιδιά να δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία να βοηθήσουν τους φίλους τους. Επίσης, οι ιστορίες που έχουν την έννοια της διαφορετικότητας και την αποδοχή φαίνεται να καλλιεργούν πιο ανοιχτές και συμπεριληπτικές συμπεριφορές. Ακόμη, η ιστορία όταν έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο που τα παιδιά έχουν και μια πιο ένεργη συμμετοχή(πχ. βάζοντας τεχνικές δράματος όπως παγωμένη εικόνα, δάσκαλος σε ρόλο, δραματοποίηση κα) τα παιδιά κατανοούν και βιώνουν καλύτερα την ιστορία.
2. Πώς θεωρείτε ότι η αφήγηση επηρεάζει την ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η φαντασία, η ενσυναίσθηση ή η κριτική σκέψη; Μπορείτε να μοιραστείτε στιγμές ή παραδείγματα από τη δουλειά σας που το επιβεβαιώνουν;
Lamia Bedioui: Η αφήγηση ενεργοποιεί τη φαντασία με πολλαπλούς τρόπους. Με τις εικόνες που περιγράφονται, την κίνηση του αφηγητή και τους ήχους.
Το παιδί καθώς μπαίνει στη θέση των ηρώων μαθαίνει τις ανάγκες τους, τις επιθυμίες τους και μπορεί ευκολότερα να συνεργάζεται και να συνδημιουργεί. Επίσης η αφήγηση των παραμυθιών το βοηθά να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και τους γύρω του αποκτώντας έτσι ενσυναίσθηση.
Η κριτική του σκέψη ενδυναμώνεται κι αυτή μέσα από τις αφηγήσεις, συμμετέχοντας πολλές φορές διαδραστικά και λέγοντας την άποψή του ή απαντώντας σε ένα ερώτημα που τίθεται ή βρίσκοντας λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν.
Πολλά τα παραδείγματα. Ένα από αυτά όσο αφορά τη φαντασία είναι η αφήγηση του παραμυθιού "Το γάντι". Όλα παιδιά φωνάζουν "εκεί" δείχνοντας το ανύπαρκτο γάντι στη μέση της τάξης, εκεί που χωράνε να μπούνε όλα τα ζώα της ιστορίας, το ποντίκι, ο λαγός, η αλεπού κ.τ.λ.
Μαρία Βραχιονίδου: Θα φέρω δύο παραδείγματα από τη δουλειά μου σε μια δομή με προσφυγάκια όπου αφηγούμουν λαϊκά παραμύθια στα παιδιά και στη συνέχεια τα καλούσα να ζωγραφίσουν μια σκηνή του παραμυθιού. Μια μέρα ένα κορίτσι από τη Συρία ζωγράφισε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο που δεν περιλαμβανόταν στο παραμύθι που μόλις είχα αφηγηθεί. Όταν το ρώτησα σχετικά, μου απάντησε: «Δεν είπες στο παραμύθι ότι πέρασε ο καιρός και ήρθε ο χειμώνας; Αυτό σημαίνει ότι είχαν έρθει κιόλας Χριστούγεννα – γι’ αυτό έφτιαξα ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο!» Και μια άλλη φορά, ωστόσο κάποια απρόσμενα ζωγραφισμένα έλατα από ένα άλλο κορίτσι, από το Αφγανιστάν, έδωσαν αφορμή για σχολιασμό: Η ιστορία αφορούσε τον κήπο ενός πλουσίου της Ανατολής. Όταν ρώτησα για τα έλατα το κορίτσι εξήγησε: «Μα έτσι πρέπει να είναι ο κήπος κάθε πλούσιου... Όπως οι κήποι των πλουσίων στη Γερμανία, εκεί που πήγε η μαμά μου...» (πράγματι το κορίτσι ζούσε μακριά από τη μητέρα, η οποία είχε διαφύγει πρώτη στη Γερμανία και προσπαθούσε να τραβήξει και την λοιπή οικογένεια). Νομίζω είναι χαρακτηριστικό πώς λειτουργεί η φαντασία, αλλά και πώς τα παιδιά βρίσκουν μέσα από κριτική σκέψη, έναν τρόπο να συνδέουν τα παραμύθια με τα προσωπικά τους βιώματα.
Σοφία Βρυώνη: Την ενσυναίσθηση την κάλυψα χωρίς να ξέρω πως υπήρχε παρακάτω ερώτηση που την αφορά. Όσον αφορά την φαντασία και την κριτική σκέψη... Η φαντασία είναι βασική. Είναι η αρχή της δημιουργικότητας. Περνάμε πολλά χρόνια της ζωής μας μέσα σε μια θάλασσα «ποινικοποιημένης σκέψης». Αυτό που εννοώ είναι πως, ακόμη και η φαντασία μας περνάει από λογοκρισία ακόμη κι από εμάς τους ίδιους. Και η φαντασία χρειάζεται ελευθερία για να μην φιμωθεί. Γι' αυτό χρειάζεται να φτιάχνουμε ένα ασφαλές μέρος για τους ανθρώπους της ζωής μας, τουλάχιστον, ώστε να μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα. Ένα ασφαλές "μέρος" είναι και οι ιστορίες. Το παράλληλο σύμπαν που μπορεί ο καθένας να εκφράσει και την πιο "τρελή" του σκέψη. Όταν συμβαίνει αυτό, αυτόματα αναπτύσσεται και η κριτική σκέψη. Είναι όπως τα λυσάρια στα Νέα Ελληνικά στο σχολείο. Είχαμε ένα κείμενο, ένα ποίημα και έπρεπε να το αναλύσουμε. Τι θέλει να πει ο ποιητής; Τα κείμενα και τα ποιήματα δεν είναι στατικά και ο τρόπος που αντιλαμβάνεται ο κάθε ένας δεν είναι ίδιος. Όλα έχουν πολλές αναγνώσεις. Κριτική σκέψη είναι να μπορείς να εκφράσεις το συναίσθημα και τις εντυπώσεις που σου δημιουργεί κάτι, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα για να το στηρίξεις.
Εύη Γεροκώστα: Το σίγουρο είναι ότι η αφήγηση αφήνει αποτύπωμα. Στη μνήμη και την ψυχή. Το ζήτημα είναι κατά πόσο αυτό διατηρείται στον χρόνο, σε μια εποχή όπου ελάχιστα είναι αυτά που έχουν περιθώριο να φωλιάσουν και να δουλέψουν μέσα μας.
Γιώργος Ευγενικός: Η αφήγηση καλλιεργεί τη φαντασία γιατί το παιδί καλείται να δημιουργήσει εικόνες μέσα στο νου του. Είναι μια εσωτερική διαδικασία, ένας κόσμος που γεννιέται μέσα από λέξεις. Παράλληλα, ενισχύει την κριτική σκέψη, γιατί μέσα από τις ιστορίες τα παιδιά αναρωτιούνται, αμφισβητούν, αναζητούν απαντήσεις. Σε ένα εργαστήριο, ένα παιδί μου είπε: «Αν δεν ήταν ο δράκος κακός, πώς θα ήξερε ο ήρωας ότι είναι δυνατός;» Αυτή η ερώτηση από μόνη της δείχνει πόσο βαθιά επεξεργάζονται τις ιστορίες. Σε μια άλλη αφήγηση, όταν διηγήθηκα την ιστορία της Σταχτοπούτας, ένα παιδί με ρώτησε: «Γιατί η Σταχτοπούτα δεν πήγε μόνη της στο παλάτι, αντί να περιμένει τη νεράιδα να τη βοηθήσει;». Τα παιδιά συχνά στέκονται σε τέτοιες λεπτομέρειες, ψάχνοντας άλλους δρόμους μέσα στην ιστορία και προσπαθώντας να κατανοήσουν τις επιλογές των ηρώων. Μέσα από τέτοιες ερωτήσεις, φαίνεται πόσο ενεργά συμμετέχουν στην αφήγηση και πόσο τους απασχολεί το πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν διαφορετικά τα γεγονότα.
Ανθή Θάνου: Η αφήγηση αφήνει ένα χνάρι στις καρδιές μικρών και μεγάλων. Το μέγεθος του και η ευκρίνεια εξαρτάται από το εύπλαστο της καρδιάς μας.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Τα παιδιά ακούγοντας μια ιστορία πλάθουν κόσμους. Δημιουργούν τις δικές τους εικόνες και ταυτίζονται με τον ήρωα. Η ιστορία που ακούν είναι κάτι ζωντανό, συμπάσχουν στον πόνο και χαίρονται στις χαρές. Όλη η διαδικασία συντελείται μέσα τους και οι επιλογές του ήρωα γίνονται και δικές τους επιλογές. Έτσι μαθαίνουν να ξεχωρίζουν τα στραβοπατήματα, το καλό από κακό και κυρίως μαθαίνουν ότι στη ζωή έχουν επιλογές και οι επιλογές έχουν επιπτώσεις.
-Ενσυναίσθηση: Μια μέρα έλεγα το « Την γλάστρα με τον βασιλικό » και όταν η κοπέλα που ΄πεφτε από το παραθύρι σώθηκε τελευταία στιγμή από την ακτίνα του ήλιου, ακούστηκε η κόρη της φίλη μου να λέει δυνατά « ουφ» και να αφήνει την ανάσα της , που μάλλον την κρατούσε.
-Φαντασία: Η Λεϊλάνη ήταν περίπου 5 χρονών και ζούσε με τους γονείς της και τον 9 χρονο αδελφό της Βαλέριο πάνω σε ένα ιστιοπλοϊκό. Για 2 χρόνια μπορούσαν να κάνουν εκπαίδευση εξ αποστάσεως από τους γονείς τους. Τα παιδιά δεν είχαν κάποια βιβλιοθήκη στο σκάφος, αλλά η Μαρίνα και ο Φάμπιο ( οι γονείς) τους έλεγαν πολλά παραμύθια. Επίσης άκουγαν από το youtube. O Βαλέριο πήγαινε σε σχολείο να μάθει ελληνικά (όπως είχε ζητήσει) και έκανε και μαθήματα ιστιοπλοϊας, οπότε είχε πολλές επαφές με παιδιά της ηλικίας του. Η μικρή Λεϊλάνη έμενε πολλές ώρες μόνο με τους γονείς της στο σκάφος που ήταν δεμένο στο λιμάνι του Μανδρακίου. Τον χειμώνα, όταν έβγαινε ο ήλιος και έφευγε η πολύ υγρασία, η Λεϊλάνη έπαιρνε ένα ραβδί από γυαλόξυλο που είχε μαζέψει, πήγαινε στην παραλία δίπλα και γύρω από ένα δέντρο την άκουγες να παίζει με τις ώρες. Έλεγε ιστορίες στις πέτρες, στα δέντρα, έτρεχε τραγουδούσε, χόρευε και γενικά άφηνε την φαντασία της να φτιάχνει παραμυθένιους κόσμους. Μια μέρα της χάρισα ένα ζευγάρι φτερά νεράιδας και η Λεϊλάνη τα φορούσε κάθε πρωί και ερχόταν να μας αγγίζει με το γυαλόξυλο για να γίνει καλή η μέρα μας. Και μεις χωρίς το «μποτζόρνο» μας δεν ξεκινούσαμε δουλειά. Το πιο παράξενο που μου έκανε εντύπωση ήταν πως και ο Βαλέριο όταν έμενε στο σκάφος έπαιρνε μέρος με τις ώρες στον μαγικό κόσμο της Λεϊλάνη, όπως και όλοι όσοι ήταν πρόθυμοι να ζήσουν την μαγεία της. Τώρα η μικρή ζει στην Ιταλία, έχει ένα πιο μικρό αδελφάκι, πηγαίνει γυμνάσιο και ζει τον κόσμο των μεγάλων.
Χάρις Κουδούνη: Η αφήγηση, η ιστόρηση, η δραματοποίηση είναι τεχνικές που φέρνουν σε επαφή αναγνώστες και αναγνώστριες με τα κείμενα. Εμπλέκονται προσωπικά, θυμώνουν, ερωτεύονται, πληγώνονται παρέα με τους συγγραφείς, τους ήρωες και τις ηρωίδες.
Αντωνία Μπατσαλή: Η αφήγηση ενεργοποιεί τη φαντασία με πολλαπλούς τρόπους. Με τις εικόνες που περιγράφονται, την κίνηση του αφηγητή και τους ήχους.
Το παιδί καθώς μπαίνει στη θέση των ηρώων μαθαίνει τις ανάγκες τους, τις επιθυμίες τους και μπορεί ευκολότερα να συνεργάζεται και να συνδημιουργεί. Επίσης, η αφήγηση των παραμυθιών το βοηθά να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και τους γύρω του αποκτώντας έτσι ενσυναίσθηση. Η κριτική του σκέψη ενδυναμώνεται κι αυτή μέσα από τις αφηγήσεις, συμμετέχοντας πολλές φορές διαδραστικά και λέγοντας την άποψή του ή απαντώντας σε ένα ερώτημα που τίθεται ή βρίσκοντας λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν. Παράδειγμα: Στην αφήγηση του παραμυθιού "Το γάντι", όλα τα παιδιά φωνάζουν "εκεί" δείχνοντας το ανύπαρκτο γάντι στη μέση της τάξης, εκεί που χωράνε να μπουν όλα τα ζώα της ιστορίας – το ποντίκι, ο λαγός, η αλεπού κ.τ.λ.
Μαρία Φαμιλίτου: Η αφήγηση καλλιεργεί την ανάπτυξη των παραπάνω δεξιοτήτων.΄Εχω αναθέσει εργασία ομαδικής σύνθεσης και αφήγησης παραμυθιών και το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό.Ιστορίες ευφάνταστες και πρωτότυπες!
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου:
- Φαντασία: Οι ιστορίες επιτρέπουν στα παιδιά να φανταστούν εναλλακτικές εκδοχές της ιστορίας. Σε αφηγηματικά εργαστήρια, έχω δει παιδιά να επεκτείνουν μια ιστορία με δικές τους ιδέες, να αλλάζουν το τέλος ή να δημιουργούν νέους ήρωες, ενισχύοντας έτσι τη δημιουργική τους σκέψη. Να μπαίνουν σε ρόλους παίζοντας ένα μέρος της ιστορίας βάζοντας και ένα δικό τους στοιχείο που θα μπορούσε να ανατρέψει την ιστορία.
- Ενσυναίσθηση: τα παιδιά μπαίνουν στη θέση των χαρακτήρων. Σε μια αφήγηση όπου ένας ήρωας αντιμετώπιζε δυσκολίες λόγω της διαφορετικότητάς του, παρατήρησα πως τα παιδιά άρχισαν να εκφράζουν κατανόηση και να συζητούν τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να υποστηρίξουν κάποιον σε μια παρόμοια κατάσταση στην πραγματική ζωή.
- Κριτική σκέψη: Οι ιστορίες προσφέρουν ευκαιρίες για ανάλυση, ερωτήματα και ερμηνείες. Σε μια αφήγηση λαϊκού παραμυθιού, τα παιδιά άρχισαν να συζητούν για τις επιλογές που έκαναν οι ήρωες, αν ήταν σωστές ή άδικες, τι θα έκαναν διαφορετικά και ποιες θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες. Αυτή η διαδικασία τα βοήθησε να αναπτύξουν κριτική σκέψη και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
3. Ποιος είναι ο ρόλος της ενσυναίσθησης που δημιουργείται μέσω της αφήγησης στην κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών;
Μαρία Βραχιονίδου: Δεν είμαι σίγουρη ότι η αφήγηση οδηγεί τα παιδιά να γίνονται πιο συμπονετικά, άλλωστε στα παραμύθια υπάρχουν όλων των ειδών οι αγριότητες. Ωστόσο τα οδηγεί τουλάχιστον να κατανοούν τη θέση των άλλων, να έχουν υπόψη τους τα ποικίλα συναισθήματα: να υποψιάζονται πώς νιώθει κάποιος που πληγώνεται, που προδίδεται ή βρίσκεται σε δύσκολη θέση, κάποιος που φοβάται, κάποιος που μάχεται με πολύ δύσκολους εχθρούς αλλά δεν το βάζει κάτω. Αλλά και να προβληματίζονται με τα κίνητρα των «κακών», να κατανοούν δηλαδή πώς μπορεί να δράσει κάποιος που ζηλεύει, που θέλει να εκδικηθεί, να κυριαρχήσει, να κλέψει, να ξεγελάσει, να τα έχει όλα δικά του.
Σοφία Βρυώνη: Η ενσυναίσθηση είναι η γνώση του συναισθήματος. Να μπορείς να μπαίνεις στα παπούτσια του άλλου. Η αφήγηση είναι μια ζωντανή μεταφορά όλων των συναισθημάτων μπροστά στα μάτια μας. Κι αυτό αποτελεί εκπαίδευση. Αφηγείσαι, αφηγείσαι και το συναίσθημα. Το μαθαίνεις, ακόμη κι αν το αντιγράφεις απλά στην αρχή. Κοινωνικά αποτελεί το εισιτήριο για μια υγιή κοινωνική ζωή. Όλοι μπορούμε να μαγευτούμε από έναν άνθρωπο στην αρχή. Στην συνέχεια όμως; Αν ένας άνθρωπος αποδειχθεί συναισθηματικά αναλφάβητος, δεν εκφράζει τα συναισθήματα του και δεν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα αυτού που έχει κοντά του; Τότε δεν λειτουργεί. Χάνεται η μαγεία και η σύνδεση. Άρα αντίο κοινωνική ζωή. Αν δεν υπάρχει ενσυναίσθηση δεν υπάρχει το σχετίζεστε.
Εύη Γεροκώστα: Όταν η αφήγηση είναι απλώς μια στιγμή, μια διαδικασία, ένα διάλειμμα, μια αστραπή που χάνεται, δεν μπορεί να κάνει θαύματα. Όταν όμως γίνεται συνήθεια, βίωμα, μέρος της ζωής, το θαύμα είναι εφικτό.
Γιώργος Ευγενικός: Η αφήγηση είναι ένα από τα πιο ισχυρά μέσα για να μάθει ένα παιδί να βλέπει τον κόσμο πέρα από τον εαυτό του. Δεν είναι απλώς μια ιστορία – είναι ένα ταξίδι σε άλλες ζωές, σε άλλες πραγματικότητες. Η κοινωνία δεν χρειάζεται παιδιά που απλώς ακολουθούν κανόνες. Χρειάζεται παιδιά που σκέφτονται, νιώθουν, αμφισβητούν, που μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου. Μέσα από την αφήγηση, τα παιδιά δεν ακούν απλώς για τη χαρά ή τη λύπη κάποιου άλλου – τη βιώνουν. Μαθαίνουν ότι ο φόβος δεν είναι αδυναμία, ότι η διαφορετικότητα δεν είναι απειλή, ότι ακόμα και εκείνος που φαίνεται σκληρός μπορεί να κουβαλάει μια ιστορία που δεν γνωρίζουμε. Θέλουμε μια κοινωνία με ανθρώπους που νοιάζονται, που μπορούν να ακούσουν πριν κρίνουν, που βλέπουν τον άλλον όχι ως αντίπαλο, αλλά ως κομμάτι μιας κοινής ιστορίας. Αν δεν μάθουν τα παιδιά να νιώθουν μέσα από τις ιστορίες, πώς θα νιώσουν μέσα στον πραγματικό κόσμο;
Ανθή Θάνου: «Είδες τι έπαθε; Το νου σου…» αυτό δεν λέγεται ποτέ σε μια αφήγηση όμως το νιώθουμε όλοι!. Μεγαλύτερη αλήθεια από το νιώθω δεν έχει!!!
Για να φτάσουμε όμως σ αυτό το υπέροχο «νιώθω» η αφήγηση χρειάζεται να είναι μια διαρκής διαδικασία στο χρόνο.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Πιστεύω πως η ενσυναίσθηση, η ταύτιση με τα συναισθήματα του ήρωα τους επιτρέπει να συνδέονται κυρίως με τα συναισθήματά τους, να τα αναγνωρίζουν και να επιλέγουν να ακολουθούν σωστά πρότυπα συμπεριφοράς ( καλοσύνη, αλτρουισμό, αλληλεγγύη). Αναγνωρίζουν και κατανοούν την διαφορετικότητα μέσω των διαφορετικών χαρακτήρων των ιστοριών, και των πολιτισμών. Μαθαίνουν να λύνουν συγκρούσεις και να ξεπερνούν δυσκολίες, να συνεργάζονται και να ζητούν βοήθεια ή βοηθό. Όλα αυτά συμβάλλουν θετικά στην κοινωνική ανάπτυξη και διευκολύνουν τις διαπροσωπικές σχέσεις . Ετσι τα παιδιά γίνονται πιο συμπονετικά, με προσωπικές αξίες και ως ενήλικες μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία και να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο.
Αντωνία Μπατσαλή: Η αφήγηση παραμυθιών, ιστοριών και μύθων επιτρέπει στα παιδιά να μπουν στη θέση διαφορετικών χαρακτήρων και να νιώσουν συναισθήματα. Με αυτόν τον τρόπο αναπτύσσουν την ικανότητα να συμπάσχουν και να καλλιεργούν την ενσυναίσθηση. Μέσα από αυτή την ενσυναίσθηση αναπτύσσουν μια μεγαλύτερη κατανόηση της ποικιλομορφικής κοινωνίας που ζούνε. Μαθαίνουν να έχουν σεβασμό, αποδοχή και να κατανοούν ευκολότερα κοινωνικά ζητήματα, όπως η ανισότητα και η αδικία.
Μαρία Φαμιλίτου: Πολύ σημαντικός στην εποχή της ψηφιακής πραγματικότητας και της απομόνωσης.Τα παιδιά μπαίνουν στη θέση των ηρώων,που πάσχουν,αισθάνονται,δρουν και αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες,για μια ομαλή κοινωνική συνύπαρξη
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου: Ο ρόλος της ενσυναίσθησης που δημιουργείται μέσω της αφήγησης των παιδιών είναι να τα βοηθήσει να κατανοήσουν, να συνδεθούν και να αλληλεπιδράσουν με τους άλλους.Πιο συγκεκριμένα: ενίσχυση της συναισθηματικήςς κατανόησης, ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, καλλιέργεια αποδοχής και διαφορετικότητας και ενίσχυση της ηθικής σκέψης και της υπευθυνότητας.
4. Πώς βλέπετε τη συνεργασία αφηγητών με εκπαιδευτικούς στο σχολικό περιβάλλον; Ποιες είναι οι δικές σας σκέψεις ή εμπειρίες για τη συμβολή της αφήγησης στην εκπαιδευτική διαδικασία;
Lamia Bediouι: Η συνεργασία αφηγητών με εκπαιδευτικούς μπορεί να επηρρεάσει θετικά και τις δύο πλευρές. Οι μεν δάσκαλοι ωφελούνται αντλώντας στοιχεία από την ικανότητα του αφηγητή να διηγείται, οι δε αφηγητές ακριβώς επειδή καλούνται να λάβουν υπόψη την εκπαιδευτική διάσταση των παραμυθιών . Το παραμύθι είναι ενα εξαιρετικό παιδαγωγικό εργαλείο και πηγή δημιουργικής έμπνευσης για τα παιδιά . Με βάση τις δικές μου εμπειρίες μπορώ να πω οτι η συμβολή της αφήγησης στην εκπαιδευτική διαδικασία αφορά τα ακόλουθα στοιχεία : εμβάθυνση στη χρήση της γλώσσας , ανάπτυξη της ικανότητας ακρόασης, της φαντασίας , καθώς και βελτίωση της αυτοπεποίθησης στην προφορική έκφραση μπροστά στην τάξη. Ενθαρρύνει τη συνεργασία , την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών, ενισχύοντας τις κοινωνικές τους δεξιότητες
Μαρία Βραχιονίδου: Η συνεργασία αφηγητών με εκπαιδευτικούς στο σχολείο μπορεί να είναι υπέροχη και δημιουργική αλλά μπορεί να καταστεί και δύσκολη ή να αποτελέσει εμπόδιο, όταν π.χ. ο/η δάσκαλος/α δεν συνεργάζεται (γιατί π.χ. θεωρεί ότι η αφήγηση του/της στερεί χρόνο από τη διδασκαλία της ύλης κ.λπ.), δεν αφήνει την πρωτοβουλία στον αφηγητή/ τρια να δράσει ελεύθερα ή έχει στερεότυπες και επίμονες απόψεις σχετικά με την αξία και το είδος των ιστοριών που πρέπει να ειπωθούν. Προσωπικά έχω πολλές άριστες εμπειρίες με εκπαιδευτικούς, αλλά εδώ θα αναφέρω μία αρνητική: Την πρώτη χρονιά της δουλειάς μου στο πρόγραμμα με τα προσφυγάκια (βλ. ερώτ. 2) όπου όφειλα να βρω και να αφηγηθώ παραμύθια από τους τόπους προέλευσης των παιδιών, σε ένα παραμύθι το μαγικό αντικείμενο ήταν το πόδι ενός ναργιλέ. Τα παιδιά φάνηκε να γνωρίζουν τι είναι και να συμμετέχουν, όμως η νεαρή δασκάλα παρενέβη λέγοντας «είναι κάτι πάρα πολύ κακό, δεν τα έχουμε αυτά τώρα!» (ακολουθούσε τις οδηγίες σύμφωνα με τις οποίες οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αποθαρρύνουν το κάπνισμα κ.λπ.) Φυσικά η παρέμβαση αποσυντόνισε την ομάδα και χρειάστηκε έξτρα προσπάθειες από μένα για να επαναφέρω την προσοχή. Μάλιστα στη συνέχεια κλήθηκα από τη διεύθυνση για να δώσω εξηγήσεις (οι οποίες κατέληξαν σε άτυπο σεμινάριο των εκπαιδευτικών της δομής περί της αξίας του λαϊκού παραμυθιού...).
Σοφία Βρυώνη: Παλιά οι άνθρωποι μαζεύονταν πολλοί μαζί γύρω από φωτιές να πουν παραμύθια και ιστορίες. Έτσι εκπαίδευαν άλλα κομμάτια του εαυτού που δεν μπορούσαν στο σχολείο. Σήμερα που οι φωτιές έχουν σβήσει και οι άνθρωποι δεν μαζεύονται να πουν ιστορίες, βρίσκω πως είναι εξαιρετική η ιδέα να ενταχθούν στην μαθησιακή διαδικασία. Με αυτόν τον τρόπο μπαίνει η χαρά, η φαντασία και η κριτική σκέψη στα σχολεία!!!
Γιώργος Ευγενικός: Η συνεργασία αφηγητών με εκπαιδευτικούς στο σχολείο μπορεί να είναι είτε εξαιρετικά δημιουργική είτε περιοριστική, ανάλογα με τη στάση των εκπαιδευτικών. Υπάρχουν φωτισμένοι εκπαιδευτικοί που κατανοούν πως η αφήγηση δεν είναι ένα απλό ψυχαγωγικό διάλειμμα, αλλά ένα ισχυρό εργαλείο μάθησης. Υπάρχουν όμως και άλλοι που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει λόγος να καλέσουν αφηγητή, αφού μπορούν να διαβάσουν οι ίδιοι ένα παραμύθι στην τάξη. Η αφήγηση, όμως, δεν είναι απλή ανάγνωση. Ο αφηγητής δεν κρατά βιβλίο, δεν ακολουθεί γραμμένο κείμενο, αλλά ζωντανεύει την ιστορία, αλληλεπιδρά με τα παιδιά, προσαρμόζεται στη στιγμή. Η σχέση που δημιουργείται με το ακροατήριο είναι άμεση, βιωματική. Ένας εκπαιδευτικός που έχει ανοιχτή σκέψη βλέπει τον αφηγητή όχι ως αντικαταστάτη του, αλλά ως συνεργάτη που φέρνει μια διαφορετική εμπειρία στην τάξη. Όταν τα παιδιά ακούσουν μια ιστορία από έναν αφηγητή, τη θυμούνται, τη συζητούν, τη ζουν. Και αυτή η εμπειρία είναι ανεκτίμητη.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Δεν έχω εμπειρία με εκπαιδευτικούς, όμως μπορώ να πω με σιγουριά ότι η αφήγηση στο σχολείο θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική. Από μικρά τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να μένουν για λίγο σιωπηλά, να ακούν και να ονειρεύονται. Επίσης με την αφήγηση ως εκπαιδευτικό εργαλείο, πιστεύω ότι αναπτύσσεται ο προφορικό λόγος των παιδιών ( τα παιδιά έχουν την τάση να μεταφέρουν αυτό που άκουσαν), να εκφράζονται με σαφήνεια και αργότερα αναπτύσσεται και ο γραπτός λόγος, μέσω της ανάγκης έκφρασης φαντασίας και συναισθήματος.
Μαρία Φαμιλίτου: Θα ήταν υπέροχο.Ο προφορικός λόγος φθίνει συνεχώς στην εκπαίδευση,λόγω της ψηφιακής κουλτούρας που έχει κυριαρχήσει.Επομένως η αφήγηση θα δώσει ξανά τη δυνατότητα ελεύθερης εκφρασης και εξωτερικευσης συναισθημάτων που τόσο έχει υποβιβαστεί στην ελληνική εκπαιδευτικη πραγματικότητα
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου: Η συνεργασία αφηγητών με εκπαιδευτικών είναι σημαντική καθώς συνδυάζει την τέχνη της αφήγησης με την δομημένη εκπαιδευτική διαδικασία προσφέροντας στα παιδιά ένα ζωντανό, βιωματικό και συναισθηματικά εμπλουτισμένο τρόπο μάθησης. Τα οφέλη είναι πολλα:
- Ενίσχυση της μαθησιακή εμπειρίας: η αφήγηση ζωντανεύει τα μαθήματα και κάνει την γνώση των παιδιών πιο ενδιαφέρον.
- Καλλιέργεια γλωσσικής ανάπτυξης: μέσω της αφήγησης τα παιδιά αναπτύσσουν το προφορικό τους λόγο και κατανοούν καλύτερα την ιστορία. Οι αφηγητές μπορούν να εμπλουτίσουν τα μαθήματα με ιστορίες που ενισχύουν την γλωσσική ανάπτυξη και την δημιουργική σκέψη.
- Ενεργή συμμετοχή και βιωματική μάθηση: και από προσωπικής εμπειρία πιστεύω πολύ στην διαδραστικότητα μιας ιστορίας. Οι αφηγητές καλό θα ήταν να χρησιμοποιούν διαδραστικές τεχνικές δράματος όπου τα παιδιά απολαμβάνουν καλύτερα την ιστορία, ενισχύουν την εμπλοκή των μαθητών και κατανοούν πολύ περισσότερα πράγματα.
5. Πώς βλέπετε την αφήγηση ως μέσο που μπορεί να προσελκύσει τα παιδιά και να προσφέρει κάτι διαφορετικό από τα ηλεκτρονικά μέσα; Μοιραστείτε τη δική σας εμπειρία, τις παρατηρήσεις σας ή τις σκέψεις σας για το πώς η αφήγηση μπορεί να έχει θετική επίδραση στη ζωή των παιδιών.
Μαρία Βραχιονίδου: Γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να προσελκυστούν τα παιδιά από οτιδήποτε δεν περιέχει εικόνα και ηλεκτρονικά μέσα, αυτό είναι δυστυχώς αλήθεια. Αν ωστόσο βρεθούν στη συνθήκη, τότε συνεργάζονται και επωφελούνται. Ειδικά αν ο ρόλος τους δεν είναι μόνο παθητικός (ακροατών) αλλά και ενεργητικός. Για παράδειγμα, σχεδόν πάντα, όταν ζήτησα από παιδιά να φτιάξουν «μια ιστορία με 5 (δοσμένες από μένα, «παραμυθιακές») λέξεις», ή να παίξουμε την «ιστορία – κουβάρι» ή το παιχνίδι «μια αλήθεια, ένα ψέμα» ανταποκρίθηκαν με χαρά και μάλιστα συχνά θέλανε να διαδώσουν αυτά τα παιχνίδια και σε άλλους συμμαθητές τους που δεν ήταν παρόντες.
Σοφία Βρυώνη: Η αφήγηση έχει μια ζεστασιά που δεν την έχει η οθόνη. Έχει κύκλο, εγγύτητα ανθρώπινη, φωνή που δεν είναι ψηφιακή (άλλο το χρώμα και η ζέστη της ανθρώπινης φωνής). Βασικά η αφήγηση χορταίνει όλες τις αισθήσεις! Ακούς, νοιώθεις τον διπλανό σου, μπορείς να τον αγγίξεις (ακόμα και τον απέναντι σου), τον βλέπεις ολόκληρο ακόμη και με τις πιο λεπτές αδιόρατες εκφράσεις του σώματος του (πολύ σημαντική η γλώσσα του σώματος), μπορείς να τον μυρίσεις (μην ξεχνάμε πως τα παιδιά χρησιμοποιούν ακόμη όλες τους τις αισθήσεις χωρίς περιορισμούς). Όσο για την γεύση... στο τέλος της αφήγησης η γεύση είναι γλυκιά!
Εύη Γεροκώστα: Σε μεγάλο βαθμό η έννοια της αφήγησης δεν είναι ξεκάθαρη για τους εκπαιδευτικούς. Αυτό οφείλεται, μεταξύ άλλων, στην ίδια τη χρήση του όρου, που χρησιμοποιείται για πολλές και διαφορετικές μορφές έκφρασης. Πριν η αφήγηση φτάσει στους μαθητές, είναι απαραίτητο να προσεγγίσει τους εκπαιδευτικούς.
Γιώργος Ευγενικός: Η αφήγηση είναι από τις ελάχιστες εμπειρίες που μπορούν να κρατήσουν τα παιδιά καθηλωμένα χωρίς καμία οθόνη. Είναι η στιγμή που τα μάτια τους καρφώνονται στον αφηγητή, που μια φωνή μπορεί να χτίσει έναν ολόκληρο κόσμο μέσα στη φαντασία τους. Έχω δει παιδιά που στην αρχή δυσκολεύονταν να συγκεντρωθούν, να ηρεμούν καθώς η ιστορία τα παρασύρει. Θυμάμαι μια φορά, σε μια αφήγηση, ένα παιδί που δεν ήθελε να ακούσει. «Δεν μου αρέσουν τα παραμύθια!» είπε, σταυρώνοντας τα χέρια. «Είναι για μικρά παιδιά!» Δεν απάντησα. Ξεκίνησα να αφηγούμαι. Στην αρχή κοίταζε αλλού, μετά άρχισε να κοιτάζει στα κλεφτά, και λίγο αργότερα μετακινήθηκε πιο κοντά. Στο τέλος, χωρίς να το καταλάβει, είχε γείρει μπροστά, τα μάτια του και τον είχε παρασύρει η ιστορία. Δεν υπάρχει παιδί που δεν αγαπά τις ιστορίες. Υπάρχουν μόνο παιδιά που δεν τους έχει δοθεί η ευκαιρία να τις ακούσουν σωστά. Γι’ αυτό, ας φέρουμε περισσότερη αφήγηση στα σχολεία, στις βιβλιοθήκες, στην κοινωνία γενικότερα. Ας δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να ακούσουν ιστορίες ζωντανά, να νιώσουν τη δύναμη του προφορικού λόγου. Ας τους επιτρέψουμε να γίνουν και οι ίδιοι αφηγητές, να φτιάξουν τις δικές τους ιστορίες, να ανακαλύψουν τη φωνή τους. Σε έναν κόσμο γεμάτο έτοιμες εικόνες, η αφήγηση τους προσφέρει κάτι μοναδικό: τη δυνατότητα να πλάσουν τις δικές τους, όπως τις φαντάζονται, όπως τις αισθάνονται, όπως τις ζουν μέσα τους.
Ανθή Θάνου: Αφουγκράζομαι ρήμα που πρώτα πρέπει να το καλλιεργήσουμε στον δάσκαλο/α και ύστερα στον μαθητή/τρια. Είναι καλό ο εκπαιδευτικός να γνωρίζει τι είναι αφήγηση. Επίσης η συνέχεια της διαδικασίας μαζί με τα παιδιά είναι έργο που αναλαμβάνει ο εκπαιδευτικός και είναι πολύ σημαντικό για την εμπειρία των παιδιών.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Πιστεύω ότι είναι δύσκολο ένα ΄παιδί να αφήσει το κινητό ή το όποιο ηλεκτρονικό μέσο γιατί θα ακούσει ένα παραμύθι. Η εικόνα γνωρίζουμε έχει μεγάλη δύναμη. Για να έχει δύναμη ο λόγος θα πρέπει να εκφωνείται από έναν «δυνατό» αφηγητή. Αυτή την δύναμη συνήθως την έχουν πρωτίστως η μητέρα και ο πατέρας, οπότε αυτοί θα έπρεπε να λένε παραμύθια στα παιδιά και όχι να επιλέγουν την εύκολη λύση της εικόνας. Ίσως ο ρόλος της αφήγησης θα έπρεπε να διδάσκεται στα μαιευτήρια πριν από τα σχολεία ή μαζί με τα μαθήματα ανώδυνου τοκετού στους μέλλοντες γονείς. Πάντως πιστεύω ότι όταν ένα παιδί περνάει την ηλικία του νανουρίσματος και ταχταρίσματος, θα πρέπει να αρχίσει να ακούει παραμύθια. Αυτό δεν θα το αφήσει να νιώσει ξαφνικά αποκομμένο ή μόνο στον κόσμο. Ο λόγος θα είναι παρήγορος, προστατευτικός, αστείος και ο όποιος φόβος θα προκαλείται μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον για να μπορέσει να ξεπεραστεί με θάρρος και ηρεμία. Αντίθετα πιστεύω ότι τα ηλεκτρονικά μέσα προκαλούν εκ φύσεως λόγω της ακτινοβολίας μια ταραχή και έναν εκνευρισμό στο ευαίσθητο νευρικό σύστημα των παιδιών και τα παιδιά αφήνονται μόνα να βγάλουν συμπεράσματα συμπεριφοράς και δράσης. Εν κατακλείδι πιστεύω ότι τα ηλεκτρονικά μέσα δημιουργούν την αίσθηση της εγκατάλειψης στα παιδιά ενώ η αφήγηση της ένωσης και του μαζί. Στην εποχή που ζουμε ένα ίσως πάντρεμα της τεχνολογίας και της αφήγησης θα ήταν ιδανικό για τα προσελκύσουμε τα μεγαλύτερα παιδιά (έφηβοι) οδηγώντας τα έτσι σε μια πιο ομαλή μετάβαση και εκπαίδευση προς την αμιγώς ακρόαση.
Κάτια Καντούρη: Η ιστορία, η παραμυθία, η παρηγοριά, η φαντασία είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας και ειδικά των παιδιών. Ανεξάρτητα από το μέσο πρόσληψης, μιαν ιστορία βλέπουμε, από μιαν ιστορία εμπνεόμαστε, συνδεόμαστε, ονειρευόμαστε, αναζητούμε την κάθαρση. Είναι ωραίο να παρακολουθούμε κάτι στον κινηματογράφο, τώρα στο κινητό μας τηλέφωνο, όμως η ανάγκη για προσωπική αλληλεπίδραση είναι βαθιά κι αναμφισβήτητη. Εξάλλου δεν είναι όλα τα περιβάλλοντα συνέχεια απασχολημένα με ηλεκτρονικά μέσα. Περπατάω στο δρόμο και με σταματάει σπινθηρομάτης νεαρός. Κυρία, φωνάζει, με θυμάστε; Εδώ ο αδελφός μου, να είδες, την έχασες εσύ την αφήγηση, του λέει. Τον γνώρισα από τα λαμπερά του μάτια, έλαμψαν και τα δικά μου ήρθε και μ’ αγκάλιασε. Πριν από δύο εβδομάδες με είχε καλέσει το σχολείο του που γιόρταζε τα γενέθλια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Όλα τα παιδιά συμμετείχαν με όλο τους το είναι και είμαι ευγνώμων γι` αυτό.
Αντωνία Μπατσαλή: Οι εκπαιδευτικοί συνεργάζονται άψογα με τους αφηγητές και αλληλοσυμπληρώνονται. Πολλές φορές οι εκπαιδευτικοί ζητάνε συγκεκριμένη θεματολογία, που έχουν δουλέψει ή πρόκειται να δουλέψουν με τα παιδιά. Μέσα από τις αφηγήσεις δίνονται πολλά ερεθίσματα για παραπάνω συζήτηση ή για καλλιτεχνικές δημιουργίες.
Μαρία Φαμιλίτου: Θα συμβάλλει στην ανάπτυξης της φαντασίας,της ενσυναίσθησης,της κριτικής ικανότητας και θα ενισχύσει τις δεξιότητες του λόγου. Επίσης η δυνατότητα προφορικής αφήγησησης θα τονώσει το αίσθημα της αυτοπεποίθησης των παιδιών
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου: Έχω δει παιδιά που δυσκολεύονταν να συγκεντρωθούν σε δραστηριότητες ή που ήταν ιδιαίτερα εθισμένα στις οθόνες, να μεταμορφώνονται όταν άκουγαν μια καλή ιστορία. Σε ένα σχολείο, όταν αφηγήθηκα ένα παραμύθι χωρίς εικόνες ή μουσική, μόνο με τη φωνή και τις κινήσεις μου, τα παιδιά καθηλώθηκαν. Στη συνέχεια, δεν ήθελαν να τελειώσει και άρχισαν να δημιουργούν τις δικές τους εκδοχές. Αυτή η εμπειρία τους έδειξε ότι μπορούν να βρουν ψυχαγωγία και έξω από τις οθόνες, χρησιμοποιώντας τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους.
Συνεχίστε σε μία από τις άλλες κατηγορίες ερωτήσεων:
