Περίληψη απόψεων
Η αφήγηση αναδεικνύεται ως ένα δυναμικό εργαλείο διατήρησης και διάδοσης της πολιτιστικής ταυτότητας μέσα σε ένα πολυπολιτισμικό και παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Οι αφηγητές και αφηγήτριες που συμμετείχαν, κατέθεσαν εμπειρίες και σκέψεις που υπογραμμίζουν τη δύναμη της αφήγησης να υπερβαίνει τα σύνορα της γλώσσας και της κουλτούρας, δημιουργώντας ουσιαστικούς διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους.
Στην αφήγηση σε ακροατήρια διαφορετικής γλώσσας ή πολιτισμικής αναφοράς, κοινό στοιχείο είναι η σημασία της ζωντανής παρουσίας του αφηγητή: το σώμα, η φωνή, οι κινήσεις, ο ρυθμός και τα συναισθήματα λειτουργούν ως φορείς νοήματος, ανεξάρτητα από τη γλωσσική κατανόηση. Η αυθεντικότητα της αφήγησης προκύπτει από την ειλικρίνεια του αφηγητή, την επιλογή ιστοριών με οικουμενικά μοτίβα και τον σεβασμό προς το εκάστοτε ακροατήριο. Η εναλλαγή γλωσσών ή η ενσωμάτωση στοιχείων από άλλες διαλέκτους και κουλτούρες εμπλουτίζει την αφήγηση όταν γίνεται με σεβασμό και γνώση.
Αποτυπώνεται ισχυρή πεποίθηση ότι η αφήγηση λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα σε πολιτισμούς, ενισχύοντας την αλληλοκατανόηση, τον σεβασμό στη διαφορετικότητα και την ενσυναίσθηση. Κοινά ανθρώπινα βιώματα, όπως ο φόβος, η αγάπη, η απώλεια και η ελπίδα, διατρέχουν τις ιστορίες όλων των λαών και ενώνουν τους ανθρώπους ανεξαρτήτως καταγωγής.
Η παγκοσμιοποίηση προσεγγίζεται με διττό τρόπο: από τη μία ενέχει τον κίνδυνο ομογενοποίησης και απώλειας της τοπικής παράδοσης, από την άλλη προσφέρει δυνατότητες για ευρύτερη διάδοση, ανανέωση και διαπολιτισμικό διάλογο. Η αφήγηση, όταν δεν αναπαράγει στατικά το παρελθόν αλλά συνομιλεί με το παρόν, μπορεί να γίνει πράξη αντίστασης και αναγέννησης της πολιτιστικής ταυτότητας.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον ρόλο της προφορικής παράδοσης για τη διάσωση απειλούμενων γλωσσών και διαλέκτων. Η προφορική αφήγηση διατηρεί όχι μόνο τις λέξεις, αλλά και τη μουσικότητα, τον ρυθμό, τη συναισθηματική χροιά και τις πολιτισμικές αποχρώσεις μιας γλώσσας. Μέσα από τις αφηγήσεις, οι άνθρωποι ξανασυνδέονται με τις ρίζες τους και ενισχύεται η συλλογική μνήμη, ιδίως όταν η εμπειρία είναι βιωματική και όχι απλώς ακαδημαϊκή ή μουσειακή.
Σε όλες τις απαντήσεις διαφαίνεται μια κοινή αγωνία αλλά και ελπίδα: ότι οι ιστορίες μπορούν ακόμη να μας συνδέουν, να μας μαθαίνουν, να μας θυμίζουν ποιοι είμαστε — και ότι όσο συνεχίζουμε να τις αφηγούμαστε, δεν χάνεται τίποτα.
Αναλυτικά όλες οι απόψεις που κατατέθηκαν
1. Πώς αντιμετωπίζετε την πρόκληση της αφήγησης παραδοσιακών ιστοριών σε ακροατήρια διαφορετικής κουλτούρας ή γλώσσας; Ποια είναι η προσέγγισή σας για να διατηρήσετε την αυθεντικότητα της ιστορίας;
Μαρία Βραχιονίδου: Εξαρτάται από το ακροατήριο. Συνήθως πάντως ένα ακροατήριο που έχει έρθει για να ακούσει μια ξένη αφηγήτρια, περιμένει να νιώσει και κάτι από την κουλτούρα και τον τόπο προέλευσης της αφηγήτριας και του ύφους των ιστοριών αυτού του τόπου. Οπότε, προσωπικά, διαλέγω ιστορίες με θεματική που περιέχουν αυτό το ύφος (π.χ. θαλασσινές ιστορίες, αρχαιοελληνική μυθολογία, κ.λπ.) αλλά απαλείφω όλες τις λεπτομέρειες που απαιτούν ειδικές γνώσεις γύρω από τον συγκεκριμένο πολιτισμό ή διαφορετικά τις εξηγώ (π.χ. σε έναν Έλληνα δεν χρειάζεται να εξηγήσεις τι είναι το ντολμαδάκι, η φουστανέλα ή η βεντέτα, όπως χρειάζεται στους ξένους). Επίσης έχω διαπιστώσει ότι είναι προτιμότερες οι μικρές ιστορίες, όπως επίσης και οι αστείες. Και φυσικά οι ντόπιες παραλλαγές μιας ιστορίας που είναι ευρέως γνωστή (π.χ. δεν χρειάζονται συστάσεις για την Σταχτοπούτα ή τη Χιονάτη).
Εύη Γεροκώστα: Η γλώσσα (τελικά) δεν είναι εμπόδιο, ακόμα κι όταν αφηγούμαστε σε κοινό διαφορετικής κουλτούρας. Σε ό,τι αφορά στην αυθεντικότητα, προέχει αυτή του αφηγητή και ακολουθεί αυτή της ιστορίας.
Γιώργος Ευγενικός: Οι ιστορίες έχουν τη δύναμη να ξεπερνούν τα σύνορα. Ο ρυθμός, οι εικόνες και τα συναισθήματα μιλούν σε κάθε ακροατήριο, ακόμα και αν η γλώσσα είναι διαφορετική. Όταν η αφήγηση είναι ζωντανή, η ιστορία φτάνει σε όλους, γιατί αγγίζει κοινές ανθρώπινες εμπειρίες.
Ανθή Θάνου: Να το πω κι αλλιώς: μιλάνε τα μάτια, τα χέρια, το πρόσωπο, ο ρυθμός το γέλιο και ύστερα οι λέξεις!
Αμαλία Κανελλοπούλου: Η πρόκληση είναι μεγάλη. Σίγουρα δεν έχω ακόμη την εμπειρία για κάτι τέτοιο. Πιστεύω όμως ότι : Θα έκανα έρευνα για την κουλτούρα του ακροατηρίου και της γλώσσας , αλλά και της γλώσσας του σώματος ( χειρονομίες κλπ).
Αν έλεγα την ιστορία στην γλώσσα τους Θα προσπαθούσα να είναι λιτή, ξεκάθαρη και όσο πιο κοντά στην ουσία της. Θα προσπαθούσα να εντάξω κάποιες ελληνικές λέξεις που θα ήταν κατανοητές στην δική τους την γλώσσα , ή εκφράσεις που θα ήταν κατανοητές μέσω της γλώσσας του σώματος ή της εκφοράς του λόγου πχ έντασης της φωνής. Επίσης θα είχα σίγουρα αναμεσα στην ιστορία ανάλογη ελληνική μουσική.
Αν έλεγα την ιστορία στα ελληνικά, πάλι θα χρησιμοποιούσα αρκετές κοινές λέξεις , ίσως κάποιες εκφράσεις από την γλώσσα του ακροατηρίου και θα προσπαθούσα να είμαι ακόμη πιο εκφραστική, χρησιμοποιώντας λιτό λόγο για να κατανοηθεί η ιστορία. Βέβαια πιστεύω ότι ακόμη κι αν κάποιος δεν κατανοεί ακριβώς την ιστορία, αυτή λειτουργεί αρχετυπικά, με κάποιο μαγικό τρόπο δημιουργείται ένα αίσθημα ένωσης και πληρότητας.
Αν έλεγα την ιστορία στην γλώσσα τους Θα προσπαθούσα να είναι λιτή, ξεκάθαρη και όσο πιο κοντά στην ουσία της. Θα προσπαθούσα να εντάξω κάποιες ελληνικές λέξεις που θα ήταν κατανοητές στην δική τους την γλώσσα , ή εκφράσεις που θα ήταν κατανοητές μέσω της γλώσσας του σώματος ή της εκφοράς του λόγου πχ έντασης της φωνής. Επίσης θα είχα σίγουρα αναμεσα στην ιστορία ανάλογη ελληνική μουσική.
Αν έλεγα την ιστορία στα ελληνικά, πάλι θα χρησιμοποιούσα αρκετές κοινές λέξεις , ίσως κάποιες εκφράσεις από την γλώσσα του ακροατηρίου και θα προσπαθούσα να είμαι ακόμη πιο εκφραστική, χρησιμοποιώντας λιτό λόγο για να κατανοηθεί η ιστορία. Βέβαια πιστεύω ότι ακόμη κι αν κάποιος δεν κατανοεί ακριβώς την ιστορία, αυτή λειτουργεί αρχετυπικά, με κάποιο μαγικό τρόπο δημιουργείται ένα αίσθημα ένωσης και πληρότητας.
Κάτια Καντούρη: Ακολουθώ τους άξονες τις ιστορίας, την δομή του παραμυθιού και επικεντρώνομαι στην ιδιαίτερη υφή της κάθε γλώσσας, το πνεύμα της, όπως θα έκανα μία μετάφραση. Ποιος είναι ο αέρας της ιστορίας, ιδιωματισμούς φιλοξενεί που κάνουν νόημα στην εκάστοτε ιστορία, ποιος είναι ο παλμός της γλώσσας, ποιος ο παλμός της ιστορίας. Αντίστοιχα αφουγκράζομαι το εκάστοτε κοινό, παλιότερα ήμουν πολύ πιστή στη ιστορία, τώρα την εμπλουτίζω ή την λέω πιο συνοπτικά ανάλογα με το κοινό του κάθε τόπου. Σε τι ηλικία απευθύνομαι, σε τι πλαίσιο, τι ξεχωριστό έχει η κάθε κουλτούρα ή η κάθε περιοχή, τοπωνύμια, έθιμα, ονόματα, όλα αυτά κάνουν την αφήγηση μια κοινή εμπειρία, ένα δώρο για τους ανθρώπους και από αυτούς μιαν επιβεβαίωση ότι ναι, τους αφορά και θα πουν με τη σειρά τους ακόμα πιο πολλά.
Χάρις Κουδούνη: Προκειμένου η αφήγηση να είναι κατανοητή και εργαλείο για όλους, φέρνω τη γλώσσα κοντά στην πρόσληψη του ακροατηρίου, διατηρώντας κάποια στοιχεία κάθε ιδιολέκτου ή ιδιαίτερης πολιτισμικής αναφοράς.
Αντωνία Μπατσαλή: Η αφήγηση έχει έναν τρόπο να γίνεται κατανοητή σε διαφορετικά ακροατήρια. Οι κινήσεις του σώματος, η χροιά της φωνής, οι εκφράσεις του προσώπου βοηθάνε στο να επιτευχθεί αυτό.
Μαρία Φαμιλίτου: Αν και χρειάζεται αρκετή προετοιμασία,Θα μου άρεζε ιδιαίτερα να αφηγούμαι και σε άλλες γλώσσες.Νομίζω ότι παρά τους περιορισμούς της γλώσσας,διευρύνει τους ορίζοντες και βελτιώνει τις σχέσεις ανάμεσα στους λαούς.
2. Πώς αντιμετωπίζετε την πρόκληση να αφηγείστε ιστορίες σε διαφορετικές γλώσσες ή διαλέκτους; Πιστεύετε ότι η πολυγλωσσία ενισχύει την αφήγηση ή δημιουργεί περιορισμούς;
Lamia Bedioui: Νομίζω πως η αφήγηση σε διαφορετικές γλώσσες μπορεί να πλουτίσει το ενδιαφέρον και να δώσει βάθος ειδικά όταν μιλάμε τη γλώσσα του τόπου από το οποίο προέρχεται το παραμύθι . Και τότε αυτό δίνει μια άλλη διάσταση στην αφήγηση , ενισχύει την ατμόσφαιρα του παραμυθιού , επιτρέπει την έκφραση συναισθημάτων με διαφορετικό τρόπο, προσδίδει μια αυθεντικότητα και αναδεικνύει περισσότερο το παραμύθι ως πολιτιστικό προιόν . Ομως αυτό απαιτεί προσοχή σχετικά με το πως ο αφηγήτης θα χρησιμοποιήσει τις διαφορετικές αυτές γλώσσες ώστε να μη χαθεί το νόημα και η ουσία της ιστορίας .
Μαρία Βραχιονίδου: Το να αφηγηθώ σε διαφορετική γλώσσα και κυρίως σε διάλεκτο αποτελεί όνειρο, πρόκληση και μελλοντικό σχέδιο για μένα. Οι πολύγλωσσες και πολυδιαλεκτικές αφηγήσεις είναι από τις πιο απολαυστικές (αν και απαιτητικές) στιγμές που έχω ζήσει και ως αφηγήτρια και ως ακροάτρια. Υπάρχουν όμως και αρκετοί περιορισμοί: κυρίως ως προς το πόσο καλά χειρίζεται ο αφηγητής/τρια τη γλώσσα ή τη διάλεκτο στην οποία αφηγείται και το πώς συνεργάζεται με όσους μοιράζεται το βήμα της αφήγησης (αφηγητές σε άλλη γλώσσα/ διάλεκτο, ή μεταφραστές).
Σοφία Βρυώνη: Δημιουργεί περιορισμούς. Χρειάζεται άριστη γνώση της γλώσσας και του τρόπου έκφρασης της, γιατί δεν μεταφράζουμε απλά απ' την γλώσσα μας. Εκφραζόμαστε με τον τρόπο της εκάστοτε γλώσσας κι αυτό είναι μεγάλη πρόκληση
Εύη Γεροκώστα: Είναι περισσότερο παιχνίδι παρά πρόκληση (η έννοια του παιχνιδιού έχει μεγάλη βαρύτητα). Μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει. Μαθαίνοντας να παίζουμε.
Γιώργος Ευγενικός: Η αφήγηση σε δίγλωσσο ή πολύγλωσσο περιβάλλον δεν είναι εμπόδιο, αλλά μια ευκαιρία. Οι γλώσσες μπορούν να εναλλάσσονται, να συμπληρώνουν η μία την άλλη και να δίνουν ρυθμό στην ιστορία. Σε ένα ακροατήριο με διαφορετικές γλώσσες, δεν μετράνε μόνο οι λέξεις, αλλά και ο τρόπος που μιλάει ο αφηγητής – η φωνή, οι κινήσεις, οι παύσεις. Η πολυγλωσσία δεν δυσκολεύει την αφήγηση, τη δυναμώνει.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Για να αφηγηθώ σε άλλη γλώσσα ή διάλεκτο όλη την ιστορία θα πρέπει να είμαι πολύ καλή γνώστρια της γλώσσας αυτής και της διαλέκτου, για να μην ψάχνω τις λέξεις ή να πρέπει να θυμηθώ απέξω το κείμενο. Αυτό θα ήταν περιοριστικό για μένα και θα ήταν φραγμός ως προς την εκφραστικότητα. Επίσης μια μη σωστή εκφορά του λόγου ( προφορά) θα μπορούσε να είναι κουραστική για το ακροατήριο, προσπαθώντας να κατανοήσει το τι λέω. Επίσης δεν είναι πάντα το σωστό, να γίνεται λέξη προς λέξη μετάφραση των κειμένων. Είναι τελείως διαφορετικός ο τρόπος έκφρασης στην αφήγηση ανάμεσα στους λαούς ή ακόμη και από διάλεκτο σε διάλεκτο του ίδιου λαού. Οπότε σίγουρα θα πρέπει τα κείμενα πέρα από την μετάφραση θα πρέπει να δουλευτούν και ως προς το ύφος και τον τρόπο αφήγησης . Βέβαια η χρησιμοποίηση ντοπολαλιάς πολλές φορές ενισχύει την αφήγηση και την έκφραση ιδίως αν ο αφηγητής χρησιμοποιεί την ντοπολαλιά και στην καθημερινότητά του. Αν κάποιος αφηγητής είναι πχ δίγλωσσος και γνωρίζει την κουλτούρα και των δύο λαών, τότε είναι τυχερός και του ανοίγεται ένας μεγάλος κόσμος μπροστά του, φέρνοντας κοντά διαφορετικές κουλτούρες και παίζοντας με τις λέξεις και τις εκφράσεις. Η πολυγλωσσία γενικά με την ορθή χρήση κατά την άποψή μου όπως την προανέφερα θα μπορούσε να ενισχύσει την αφήγηση και να δημιουργήσει νέα μονοπάτια έκφρασης αλλά και αν εκπαιδεύσει αυτιά σε νέα ακούσματα.
Κάτια Καντούρη: Είναι μία πρόκληση. Θέλει πολύ σεβασμό, ακούσματα, ένστικτο και φαντασία. Ένστικτο για να συνδυαστούν στοιχεία που ξεχωρίζουν την κάθε γλώσσα διατηρώντας το νήμα της ιστορίας ταυτόχρονα, αντίληψη για το τι έχει νόημα στη γλώσσα μου και τι έκανε νόημα στη γλώσσα που θα αφηγηθώ όταν την άκουγα ή την μιλούσα. Για να είναι κάτι ζωντανό, κάτι που να γίνεται κατανοητό αλλά και να συνδέει τους ανθρώπους, να εμπνέει. καμιά φορά, η αφήγηση σε άλλη γλώσσα από τη μητρική μας μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύτιμη, καθώς επικεντρώνεται στην ουσία των πραγμάτων, και τότε η κάθε λέξη, οι αισθήσεις, απελευθερώνουν με πολύ ξεχωριστό, δυναμικό τρόπο τις ποιότητές τους.
Χάρις Κουδούνη: Πιστεύω στη δύναμη της πολυγλωσσίας και της αλληλεπίδρασης γλωσσών, πολιτισμών και ιδεών. Η σύνθεση τους είναι η κιβωτός που μας ταξιδεύει με ασφάλεια στη φουρτούνα και στον χρόνο.
Αντωνία Μπατσαλή: Αντιμετωπίζω αυτήν την πρόκληση με όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω. Η πολυγλωσσία σίγουρα ενισχύει την αφήγηση και τη διευρύνει.
3. Πώς θεωρείτε ότι η αφήγηση μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς, ενισχύοντας την αλληλοκατανόηση και τον διάλογο;
Lamia Bedioui: Τα παραμύθια είναι διαχρονικά και καθολικά και μιλάνε κατευθείαν στη ψυχή των ανθρώπων . Σε όλους τους πολιτισμούς , οι χαρακτήρες έχουν συχνά παρόμοιες αποστολές και αναζητήσεις όπως η δικαιοσύνη , η αγάπη , η ευτυχία αλλά και ο πλούτος... Πράγμα που κάνει τους ακροατές να βιώνουν οικεία συναισθήματα που θα μπορούσαν να τους ενώνουν ανεξάρτητα απο τις πολιτισμικές τους διαφορές .
Επιπλέον, μέσα από το παραμύθι διαφορετικών λαών ερχόμαστε σε επαφή με διαφορετικούς τρόπους ζωής, διαφορετικές πεποιθήσεις και αξίες και αυτό βοηθάει και ενισχύει την αποδοχή της ετερότητας .
Οι ιστορίες μπορούν να χρησιμεύσουν ως αφετηρία για συζητήσεις γύρω από ευαίσθητα θέματα . Θέτοντας ερωτήματα κοινωνικά , πολιτιστικά -μέ αφορμή ένα παραμύθι- μπορούμε να φέρουμε πιο κοντά τους ανθρώπους και να ενθαρρύνουμε το διάλογο .
Μαρία Βραχιονίδου: Το να ακούς μια ιστορία που ήδη ξέρεις από την πλευρά του «άλλου» (π.χ. να ακούσεις την ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής από την πλευρά ενός Τούρκου) βοηθάει την επικοινωνία, την κατανόηση και την ενσυναίσθηση. Επίσης το να ακούς μια ιστορία από κάποιον ξένο που θυμίζει είτε προσωπικά βιώματα είτε συλλογικά βιώματα του λαού σου ρίχνει γέφυρα επικοινωνίας (π.χ. μια ιστορία για τη φτώχεια ειπωμένη από έναν μετανάστη μπορεί να θυμίσει αντίστοιχες ιστορίες προγόνων και να κάνει τον ακροατή να νιώσει ότι οι άνθρωποι περισσότερο μάλλον μοιάζουν παρά διαφέρουν).
Σοφία Βρυώνη: Η αφήγηση είναι ο καλύτερος τρόπος για την αλληλοκατανόηση. Δημιουργεί από μόνη της γέφυρες γιατί με τον απλούστερο τρόπο παρουσιάζει τον διαφορετικό τρόπο σκέψης και πολιτισμού χωρίς να νιώσει ότι απειλείται το κοινό ενός άλλου πολιτισμού. Απλά είναι αυτό που είναι!
Γιώργος Ευγενικός: Οι ιστορίες είναι σαν τα ποτάμια, διασχίζουν σύνορα και πολιτισμούς, ενώνονται και συνεχίζουν. Η αφήγηση δεν είναι απλώς γέφυρα, αλλά η ανθρώπινη ανάγκη για κατανόηση, σύνδεση και μοίρασμα. Κάθε ιστορία γίνεται καθρέφτης, όπου οι άνθρωποι αναγνωρίζουν όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και ο ένας τον άλλον.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Οι ιστορίες είναι οι γέφυρες. Όταν οι άνθρωποι διαφορετικών πολιτισμών και κουλτούρας, διαφορετικών γεωγραφικών παραλλήλων και μεσημβρινών, ακούγοντας μια ιστορία αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχει και μεγάλη διαφορά στην ιστορία που ακούν από τις δικές τους ιστορίες, όταν συνειδητοποιήσουν ότι όλες έχουν παρόμοιες αξίες που εξελίσσονται απλά σε διαφορετικά περιβάλλοντα, τότε καταρρίπτονται τα τείχη και οι διαφορές και ανοίγει η πύλη της συνύπαρξης της αλληλοκατανόησης και του διαλόγου.
Κάτια Καντούρη: Είναι μία γιορτή χαράς η αφήγηση
Χάρις Κουδούνη: Σύνθεση ιστοριών, αναζήτηση κοινών στοιχείων
Αντωνία Μπατσαλή: Μέσα από την αφήγηση συναντιούνται οι διαφορετικοί πολιτισμοί, αλληλογνωρίζονται, αλληλοσυγκρίνονται, αλληλοσέβονται και αποδέχεται ο ένας τον άλλον. Με αυτόν τον τρόπο διασώζονται οι πολιτιστικές ταυτότητες και δημιουργούνται γέφυρες επικοινωνίας.
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου: Μέσα από τις ιστορίες, οι άνθρωποι ανακαλύπτουν κοινές αξίες, βιώματα και συναισθήματα, ενισχύοντας την αλληλοκατανόηση και τον διάλογο. Οι ιστορίες, ανεξαρτήτως προέλευσης, μιλούν για αγάπη, απώλεια, ελπίδα, φόβο, γενναιότητα και αναζήτηση ταυτότητας. Όταν κάποιος ακούει έναν μύθο από έναν άλλο πολιτισμό, συχνά ανακαλύπτει ομοιότητες με δικές του παραδόσεις, συνειδητοποιώντας ότι οι άνθρωποι μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους. Ακόμη, οταν οι λαοί μοιράζονται τις ιστορίες τους, ανοίγει ένας δίαυλος επικοινωνίας όπου ανταλλάσσονται ιδέες, αξίες και παραδόσεις.
4. Πώς πιστεύετε ότι η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει τη διάδοση και τη διατήρηση των παραδοσιακών ιστοριών; Μπορεί η αφήγηση να λειτουργήσει ως μέσο αντίστασης στην απώλεια της πολιτιστικής ταυτότητας;
Μαρία Βραχιονίδου: Η παγκοσμιοποίηση αλλά επίσης η ψηφιοποίηση αποτελούν ένα όπλο για τη διάδοση των παραδοσιακών ιστοριών. Ο καθένας μπορεί π.χ. να ψάξει και να βρει μια παραλλαγή της Σταχτοπούτας από την άλλη άκρη του κόσμου, να ακούσει σε ένα βίντεο κάποιον αφηγητή από την άλλη άκρη του κόσμου να αφηγείται μια παραδοσιακή ιστορία του τόπου του. Επίσης το να μαθαίνει, ξέρει και λέει παραδοσιακές ιστορίες αποτελεί μια πράξη αντίστασης στην ομογενοποίηση. Απλά είμαι κάπως απαισιόδοξη, γιατί συνήθως αρχίζουμε να μελετούμε κάτι (παραδοσιακό), όταν αυτό έχει αρχίσει να εξαφανίζεται ως αυθεντική εμπειρία (ή έχει προ καιρού εξαφανισθεί).
Σοφία Βρυώνη: Φυσικά. Η αφήγηση είναι ρίζες! Ακόμη κι αν δεν ξέρει κάποιος να το ξεχωρίσει ή να το αντιληφθεί, είναι η αίσθηση που αφήνει ακόμη και χωρίς να το καταλαβαίνουμε, αυτή του οικείου. Σπίτι. Αγκαλιά. Μυρωδιά θύμησης.
Η παγκοσμιοποίηση θα μπορούσε να επηρεάσει τη διάδοση και την διατήρηση των ιστοριών θετικά. Λέω θα μπορούσε γιατί βλέπω πως έχει καλλιεργήσει την ισοπέδωση. Στον αντίποδα θα μπορούσε να βοηθήσει στην διάδοση και την διάσωση. Δεν ξέρω... θα μπορούσε πάντως...
Εύη Γεροκώστα: Όσο δεν εξελίσσεται και όσο οι αφηγητές μένουν προσκολλημένοι σε θεωρίες και απόψεις, όχι.
Γιώργος Ευγενικός: Οι παραδοσιακές ιστορίες δεν κινδυνεύουν από την παγκοσμιοποίηση. Κινδυνεύουν από τη στασιμότητα. Αν τις κλείσεις σε γυάλινη προθήκη, γίνονται μουσειακά εκθέματα. Αν τις αφήσεις να περιπλανηθούν, να μπερδευτούν με άλλες, να χορέψουν και να παίξουν, τότε ζουν. Δεν διατηρείς μια ιστορία λέγοντάς την όπως την έλεγαν πριν 300 χρόνια. Τη διατηρείς αφήνοντάς την να ανασαίνει στο σήμερα. Η αφήγηση είναι αντίσταση όταν μεταφέρει τη μνήμη μέσα στο τώρα, όταν συνομιλεί με τις σύγχρονες ανησυχίες, όταν προσκαλεί τους ανθρώπους να ξαναδούν τον εαυτό τους μέσα από τα μάτια των προγόνων τους. Μια πολιτιστική ταυτότητα δεν διασώζεται μέσα από την αναπαραγωγή του παλιού, αλλά μέσα από την ανανέωση, τη διαρκή αλληλεπίδραση, την ανακάλυψη του τι έχει ακόμα να μας πει μια ιστορία σήμερα. Όσο αφηγούμαστε, όσο μοιραζόμαστε, όσο βρίσκουμε μέσα στις ιστορίες μας κάτι ζωντανό, κάτι δικό μας, τότε η πολιτιστική ταυτότητα δεν χάνεται.
Ανθή Θάνου: Αφού κατάφεραν να φτάσουν ως εδώ δεν νομίζω να βλάψει την παράδοση η παγκοσμιοποίηση. Ξεγλιστράνε οι παραδοσιακές ιστορίες και ίσως να γίνουν λίγο πιο «γυαλιστερές»
Αμαλία Κανελλοπούλου: Πιστεύω ότι η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει θετικά την διάδοση των παραδοσιακών ιστοριών και την ανάγκη έρευνας για την διατήρηση τους. Οι ιστορίες πλέον είναι παγκόσμιες, αφηγούνται και ακούγονται από αφηγητές κάθε εθνικότητας. Μπορώ να πω μια ελληνική, μια ινδική ή μια ιστορία των Ινουιτ και να εκφράζομαι μέσα από αυτές, αφού είμαι κομμάτι ενός μεγαλύτερου όλου από την φυλή μου. Ταυτόχρονα αυτή γνώση μας παρέχει την δυνατότητα αναγνώρισης της διαφορετικότητας και σεβασμού της και έτσι λειτουργεί ως τρόπο αγάπης και διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς του κάθε τόπου. Πιστεύω ότι η αφήγηση συμβάλλει τα μέγιστα στην διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και οι αφηγητές στην προάσπιση της υγιούς παγκοσμιοποίησης, με την έννοια της μη ύπαρξης συνόρων ανάμεσα στους λαούς.
Χάρις Κουδούνη: Βεβαίως
Αντωνία Μπατσαλή: Η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο ζωής και σκέψης, τις κοινωνικές σχέσεις, το σύστημα αξιών και τη συνείδηση. Στο χώρο της αφήγησης, κατά την άποψή μου, δεν εισχωρεί και δεν την επηρεάζει ιδιαίτερα, αντιθέτως την ενισχύει γιατί προσπαθούμε με τη διάδοση των παραμυθιών, ιστοριών και μύθων του τόπους μας να διατηρήσουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα.
Μαρία Φαμιλίτου: Η αφήγηση μπορεί να λειτουργήσει ώς μέσο αντίστασης στην απώλεια πολιτιστικής ταυτότητας,μέσω της επιλογής ιστοριών από το "σώμα"της παράδοσης
5. Πώς θεωρείτε ότι η προφορική παράδοση συμβάλλει στη διάσωση απειλούμενων γλωσσών ή διαλέκτων; Έχετε εμπειρίες όπου η αφήγηση βοήθησε στη διατήρηση της γλωσσικής ή πολιτιστικής ταυτότητας;
Μαρία Βραχιονίδου: Όταν η (προφορική) αφήγηση σε μια υπό εξαφάνιση γλώσσα ή διάλεκτο γίνεται σημείο αναζήτησης από τους ερευνητές, συχνά γίνεται κατανοητή και η αξία της. Μάλιστα όταν αυτή συνδέεται και με ένα τουριστικό, συνήθως, προϊόν (δηλ. με έναν τόπο που τουριστικοποιείται), γίνεται κατανοητή η ανάγκη και στους νεότερους να διαφυλάξουν τη γλωσσική παράδοσή τους. Σπάνια τα παραδείγματα (ένα αφορά π.χ. την τσακώνικη ή την κατωιταλιώτικη διάλεκτο, όπου οι ομιλητές της αναζητούνται συχνά από δημοσιογράφους, λαογράφους και γλωσσολόγους και αυτή η κινητικότητα έχει οδηγήσει στη δημιουργία σχολείων για την εκμάθησή τους).
Σοφία Βρυώνη: Ω ναι! Η προφορική παράδοση σώζει την μουσικότητα της διαλέκτου. Αυτό που ακούς και δεν μπορείς να πιάσεις στο γραπτό γιατί απλά λείπει η "μουσική" του. Το χρώμα της φωνής, η τονικότητα της έκφρασης του λόγου. Επίσης η κίνηση του σώματος, χειρονομίες που δεν χρησιμοποιούνται πια, η "χορογραφία" που συνοδεύει την έκφραση.
Γιώργος Ευγενικός: Οι γλώσσες πεθαίνουν όταν παύουν να μιλιούνται, αλλά κυρίως όταν παύουν να αγαπιούνται. Η αφήγηση έχει τη δύναμη να κρατά ζωντανή μια γλώσσα, ακόμα κι όταν δεν χρησιμοποιείται πια στην καθημερινότητα. Έχω δει ανθρώπους να δακρύζουν όταν ακούνε μια ιστορία στη διάλεκτο των παππούδων τους, όχι μόνο γιατί τους θυμίζει το παρελθόν, αλλά γιατί ξαφνικά νιώθουν ότι αυτή η γλώσσα ζει ακόμα μέσα τους. Δεν αρκεί να διασώσουμε τις λέξεις· πρέπει να διασώσουμε τη συγκίνηση που φέρουν. Και η αφήγηση είναι το πιο δυνατό μέσο για να το πετύχουμε αυτό.
Ανθή Θάνου: Ρίζες που άμα τις ποτίσεις θα βγάλουν βλαστάρια. Έτσι και οι διάλεκτοι, οι ξεχασμένες λέξεις, τα λησμονημένα λόγια που μας ενώνουν με το χτες των ιερών γιαγιάδων και παππούδων. Ας μην ξεχαστούν και ας ομορφαίνουν σαν χρυσές βελονιές το σύγχρονο αφήγημά μας.
Κάτια Καντούρη: Μιαν ιδιαίτερη εμπειρία ήταν για μένα όταν αφηγούμουν παλιά το Ερωτευμένο Σύννεφο του Ναζίμ Χικμέτ και χωρίς να το έχω επιδιώξει με ρωτούσαν μετά από πιο μέρος της Μικράς Ασίας κατάγομαι! Που όντως κατάγομαι από τη Μικρά Ασία από την πλευρά της μητέρας μου, έχοντας όμως μεγαλώσει καθαρά σε αστικό περιβάλλον δεν φανταζόμουν ότι θα εξέφραζα στη ροή του λόγου αντίστοιχες ιδιομορφίες... Μου άρεσε αυτή η διαπίστωση, κι άρχισα να αναπολώ τα ακούσματα που είχα ως βίωμα και πλούτο από παππού και γιαγιά. Πιο συνειδητά.
Αντωνία Μπατσαλή: Η προφορική παράδοση συμβάλλει στη διάσωση αυτή με τις αφηγήσεις που συνεχίζονται να γίνονται σε ντοπιολαλιές και με ιδιωματισμούς της γλώσσας που αποτυπώνουν μια εθνική κοινότητα. Παραμύθια των γιαγιάδων και των παππούδων του τόπου μου (Ανατολική Θράκη) συνεχίζονται να λέγονται και να καταγράφονται με το γλωσσικό φαινόμενο του τσιτακισμού.
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου: Η προφορική παράδοση διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διάσωση των απειλούμενων γλωσσών και διαλέκτων, καθώς μεταφέρει τη γλωσσική και πολιτιστική κληρονομιά από γενιά σε γενιά με τρόπο ζωντανό και βιωματικό. Βοηθάει επίσης, Διατήρηση λεξιλογίου και εκφράσεων οι ιστορίες, τα παραμύθια, τα τραγούδια διασώζουν λέξεις και φράσεις που διαφορετικά θα χάνονταν. Μέσω της αφήγησης, αυτές οι γλωσσικές μορφές συνεχίζουν να ζουν, ακόμα και αν η καθημερινή χρήση της γλώσσας μειώνεται. Σύνδεση της γλώσσας με την πολιτιστική ταυτότητα: η γλώσσα δεν είναι απλώς ένα μέσο επικοινωνίας, αλλά και φορέας πολιτιστικών αξιών, τρόπων σκέψης. Η αφήγηση διατηρεί αυτή τη σύνδεση, μεταφέροντας την ιστορία, τις παραδόσεις και τη σοφία των προγόνων τους. Δημιουργία προσωπικού δεσμού με τη γλώσσα: όταν οι νεότερες γενιές ακούνε ιστορίες στη διάλεκτο ή στη μητρική τους γλώσσα, δημιουργείται ένας συναισθηματικός δεσμός με αυτήν. Η προφορική παράδοση κάνει τη γλώσσα να αποκτά νόημα καθώς τη συνδέει με την οικογένεια, τον τόπο και τις ρίζες των ανθρώπων.
Μαρία Βραχιονίδου: Το να αφηγηθώ σε διαφορετική γλώσσα και κυρίως σε διάλεκτο αποτελεί όνειρο, πρόκληση και μελλοντικό σχέδιο για μένα. Οι πολύγλωσσες και πολυδιαλεκτικές αφηγήσεις είναι από τις πιο απολαυστικές (αν και απαιτητικές) στιγμές που έχω ζήσει και ως αφηγήτρια και ως ακροάτρια. Υπάρχουν όμως και αρκετοί περιορισμοί: κυρίως ως προς το πόσο καλά χειρίζεται ο αφηγητής/τρια τη γλώσσα ή τη διάλεκτο στην οποία αφηγείται και το πώς συνεργάζεται με όσους μοιράζεται το βήμα της αφήγησης (αφηγητές σε άλλη γλώσσα/ διάλεκτο, ή μεταφραστές).
Σοφία Βρυώνη: Δημιουργεί περιορισμούς. Χρειάζεται άριστη γνώση της γλώσσας και του τρόπου έκφρασης της, γιατί δεν μεταφράζουμε απλά απ' την γλώσσα μας. Εκφραζόμαστε με τον τρόπο της εκάστοτε γλώσσας κι αυτό είναι μεγάλη πρόκληση
Εύη Γεροκώστα: Είναι περισσότερο παιχνίδι παρά πρόκληση (η έννοια του παιχνιδιού έχει μεγάλη βαρύτητα). Μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει. Μαθαίνοντας να παίζουμε.
Γιώργος Ευγενικός: Η αφήγηση σε δίγλωσσο ή πολύγλωσσο περιβάλλον δεν είναι εμπόδιο, αλλά μια ευκαιρία. Οι γλώσσες μπορούν να εναλλάσσονται, να συμπληρώνουν η μία την άλλη και να δίνουν ρυθμό στην ιστορία. Σε ένα ακροατήριο με διαφορετικές γλώσσες, δεν μετράνε μόνο οι λέξεις, αλλά και ο τρόπος που μιλάει ο αφηγητής – η φωνή, οι κινήσεις, οι παύσεις. Η πολυγλωσσία δεν δυσκολεύει την αφήγηση, τη δυναμώνει.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Για να αφηγηθώ σε άλλη γλώσσα ή διάλεκτο όλη την ιστορία θα πρέπει να είμαι πολύ καλή γνώστρια της γλώσσας αυτής και της διαλέκτου, για να μην ψάχνω τις λέξεις ή να πρέπει να θυμηθώ απέξω το κείμενο. Αυτό θα ήταν περιοριστικό για μένα και θα ήταν φραγμός ως προς την εκφραστικότητα. Επίσης μια μη σωστή εκφορά του λόγου ( προφορά) θα μπορούσε να είναι κουραστική για το ακροατήριο, προσπαθώντας να κατανοήσει το τι λέω. Επίσης δεν είναι πάντα το σωστό, να γίνεται λέξη προς λέξη μετάφραση των κειμένων. Είναι τελείως διαφορετικός ο τρόπος έκφρασης στην αφήγηση ανάμεσα στους λαούς ή ακόμη και από διάλεκτο σε διάλεκτο του ίδιου λαού. Οπότε σίγουρα θα πρέπει τα κείμενα πέρα από την μετάφραση θα πρέπει να δουλευτούν και ως προς το ύφος και τον τρόπο αφήγησης . Βέβαια η χρησιμοποίηση ντοπολαλιάς πολλές φορές ενισχύει την αφήγηση και την έκφραση ιδίως αν ο αφηγητής χρησιμοποιεί την ντοπολαλιά και στην καθημερινότητά του. Αν κάποιος αφηγητής είναι πχ δίγλωσσος και γνωρίζει την κουλτούρα και των δύο λαών, τότε είναι τυχερός και του ανοίγεται ένας μεγάλος κόσμος μπροστά του, φέρνοντας κοντά διαφορετικές κουλτούρες και παίζοντας με τις λέξεις και τις εκφράσεις. Η πολυγλωσσία γενικά με την ορθή χρήση κατά την άποψή μου όπως την προανέφερα θα μπορούσε να ενισχύσει την αφήγηση και να δημιουργήσει νέα μονοπάτια έκφρασης αλλά και αν εκπαιδεύσει αυτιά σε νέα ακούσματα.
Κάτια Καντούρη: Είναι μία πρόκληση. Θέλει πολύ σεβασμό, ακούσματα, ένστικτο και φαντασία. Ένστικτο για να συνδυαστούν στοιχεία που ξεχωρίζουν την κάθε γλώσσα διατηρώντας το νήμα της ιστορίας ταυτόχρονα, αντίληψη για το τι έχει νόημα στη γλώσσα μου και τι έκανε νόημα στη γλώσσα που θα αφηγηθώ όταν την άκουγα ή την μιλούσα. Για να είναι κάτι ζωντανό, κάτι που να γίνεται κατανοητό αλλά και να συνδέει τους ανθρώπους, να εμπνέει. καμιά φορά, η αφήγηση σε άλλη γλώσσα από τη μητρική μας μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύτιμη, καθώς επικεντρώνεται στην ουσία των πραγμάτων, και τότε η κάθε λέξη, οι αισθήσεις, απελευθερώνουν με πολύ ξεχωριστό, δυναμικό τρόπο τις ποιότητές τους.
Χάρις Κουδούνη: Πιστεύω στη δύναμη της πολυγλωσσίας και της αλληλεπίδρασης γλωσσών, πολιτισμών και ιδεών. Η σύνθεση τους είναι η κιβωτός που μας ταξιδεύει με ασφάλεια στη φουρτούνα και στον χρόνο.
Αντωνία Μπατσαλή: Αντιμετωπίζω αυτήν την πρόκληση με όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω. Η πολυγλωσσία σίγουρα ενισχύει την αφήγηση και τη διευρύνει.
3. Πώς θεωρείτε ότι η αφήγηση μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς, ενισχύοντας την αλληλοκατανόηση και τον διάλογο;
Επιπλέον, μέσα από το παραμύθι διαφορετικών λαών ερχόμαστε σε επαφή με διαφορετικούς τρόπους ζωής, διαφορετικές πεποιθήσεις και αξίες και αυτό βοηθάει και ενισχύει την αποδοχή της ετερότητας .
Οι ιστορίες μπορούν να χρησιμεύσουν ως αφετηρία για συζητήσεις γύρω από ευαίσθητα θέματα . Θέτοντας ερωτήματα κοινωνικά , πολιτιστικά -μέ αφορμή ένα παραμύθι- μπορούμε να φέρουμε πιο κοντά τους ανθρώπους και να ενθαρρύνουμε το διάλογο .
Μαρία Βραχιονίδου: Το να ακούς μια ιστορία που ήδη ξέρεις από την πλευρά του «άλλου» (π.χ. να ακούσεις την ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής από την πλευρά ενός Τούρκου) βοηθάει την επικοινωνία, την κατανόηση και την ενσυναίσθηση. Επίσης το να ακούς μια ιστορία από κάποιον ξένο που θυμίζει είτε προσωπικά βιώματα είτε συλλογικά βιώματα του λαού σου ρίχνει γέφυρα επικοινωνίας (π.χ. μια ιστορία για τη φτώχεια ειπωμένη από έναν μετανάστη μπορεί να θυμίσει αντίστοιχες ιστορίες προγόνων και να κάνει τον ακροατή να νιώσει ότι οι άνθρωποι περισσότερο μάλλον μοιάζουν παρά διαφέρουν).
Σοφία Βρυώνη: Η αφήγηση είναι ο καλύτερος τρόπος για την αλληλοκατανόηση. Δημιουργεί από μόνη της γέφυρες γιατί με τον απλούστερο τρόπο παρουσιάζει τον διαφορετικό τρόπο σκέψης και πολιτισμού χωρίς να νιώσει ότι απειλείται το κοινό ενός άλλου πολιτισμού. Απλά είναι αυτό που είναι!
Γιώργος Ευγενικός: Οι ιστορίες είναι σαν τα ποτάμια, διασχίζουν σύνορα και πολιτισμούς, ενώνονται και συνεχίζουν. Η αφήγηση δεν είναι απλώς γέφυρα, αλλά η ανθρώπινη ανάγκη για κατανόηση, σύνδεση και μοίρασμα. Κάθε ιστορία γίνεται καθρέφτης, όπου οι άνθρωποι αναγνωρίζουν όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και ο ένας τον άλλον.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Οι ιστορίες είναι οι γέφυρες. Όταν οι άνθρωποι διαφορετικών πολιτισμών και κουλτούρας, διαφορετικών γεωγραφικών παραλλήλων και μεσημβρινών, ακούγοντας μια ιστορία αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχει και μεγάλη διαφορά στην ιστορία που ακούν από τις δικές τους ιστορίες, όταν συνειδητοποιήσουν ότι όλες έχουν παρόμοιες αξίες που εξελίσσονται απλά σε διαφορετικά περιβάλλοντα, τότε καταρρίπτονται τα τείχη και οι διαφορές και ανοίγει η πύλη της συνύπαρξης της αλληλοκατανόησης και του διαλόγου.
Κάτια Καντούρη: Είναι μία γιορτή χαράς η αφήγηση
Χάρις Κουδούνη: Σύνθεση ιστοριών, αναζήτηση κοινών στοιχείων
Αντωνία Μπατσαλή: Μέσα από την αφήγηση συναντιούνται οι διαφορετικοί πολιτισμοί, αλληλογνωρίζονται, αλληλοσυγκρίνονται, αλληλοσέβονται και αποδέχεται ο ένας τον άλλον. Με αυτόν τον τρόπο διασώζονται οι πολιτιστικές ταυτότητες και δημιουργούνται γέφυρες επικοινωνίας.
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου: Μέσα από τις ιστορίες, οι άνθρωποι ανακαλύπτουν κοινές αξίες, βιώματα και συναισθήματα, ενισχύοντας την αλληλοκατανόηση και τον διάλογο. Οι ιστορίες, ανεξαρτήτως προέλευσης, μιλούν για αγάπη, απώλεια, ελπίδα, φόβο, γενναιότητα και αναζήτηση ταυτότητας. Όταν κάποιος ακούει έναν μύθο από έναν άλλο πολιτισμό, συχνά ανακαλύπτει ομοιότητες με δικές του παραδόσεις, συνειδητοποιώντας ότι οι άνθρωποι μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους. Ακόμη, οταν οι λαοί μοιράζονται τις ιστορίες τους, ανοίγει ένας δίαυλος επικοινωνίας όπου ανταλλάσσονται ιδέες, αξίες και παραδόσεις.
4. Πώς πιστεύετε ότι η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει τη διάδοση και τη διατήρηση των παραδοσιακών ιστοριών; Μπορεί η αφήγηση να λειτουργήσει ως μέσο αντίστασης στην απώλεια της πολιτιστικής ταυτότητας;
Μαρία Βραχιονίδου: Η παγκοσμιοποίηση αλλά επίσης η ψηφιοποίηση αποτελούν ένα όπλο για τη διάδοση των παραδοσιακών ιστοριών. Ο καθένας μπορεί π.χ. να ψάξει και να βρει μια παραλλαγή της Σταχτοπούτας από την άλλη άκρη του κόσμου, να ακούσει σε ένα βίντεο κάποιον αφηγητή από την άλλη άκρη του κόσμου να αφηγείται μια παραδοσιακή ιστορία του τόπου του. Επίσης το να μαθαίνει, ξέρει και λέει παραδοσιακές ιστορίες αποτελεί μια πράξη αντίστασης στην ομογενοποίηση. Απλά είμαι κάπως απαισιόδοξη, γιατί συνήθως αρχίζουμε να μελετούμε κάτι (παραδοσιακό), όταν αυτό έχει αρχίσει να εξαφανίζεται ως αυθεντική εμπειρία (ή έχει προ καιρού εξαφανισθεί).
Σοφία Βρυώνη: Φυσικά. Η αφήγηση είναι ρίζες! Ακόμη κι αν δεν ξέρει κάποιος να το ξεχωρίσει ή να το αντιληφθεί, είναι η αίσθηση που αφήνει ακόμη και χωρίς να το καταλαβαίνουμε, αυτή του οικείου. Σπίτι. Αγκαλιά. Μυρωδιά θύμησης.
Η παγκοσμιοποίηση θα μπορούσε να επηρεάσει τη διάδοση και την διατήρηση των ιστοριών θετικά. Λέω θα μπορούσε γιατί βλέπω πως έχει καλλιεργήσει την ισοπέδωση. Στον αντίποδα θα μπορούσε να βοηθήσει στην διάδοση και την διάσωση. Δεν ξέρω... θα μπορούσε πάντως...
Εύη Γεροκώστα: Όσο δεν εξελίσσεται και όσο οι αφηγητές μένουν προσκολλημένοι σε θεωρίες και απόψεις, όχι.
Γιώργος Ευγενικός: Οι παραδοσιακές ιστορίες δεν κινδυνεύουν από την παγκοσμιοποίηση. Κινδυνεύουν από τη στασιμότητα. Αν τις κλείσεις σε γυάλινη προθήκη, γίνονται μουσειακά εκθέματα. Αν τις αφήσεις να περιπλανηθούν, να μπερδευτούν με άλλες, να χορέψουν και να παίξουν, τότε ζουν. Δεν διατηρείς μια ιστορία λέγοντάς την όπως την έλεγαν πριν 300 χρόνια. Τη διατηρείς αφήνοντάς την να ανασαίνει στο σήμερα. Η αφήγηση είναι αντίσταση όταν μεταφέρει τη μνήμη μέσα στο τώρα, όταν συνομιλεί με τις σύγχρονες ανησυχίες, όταν προσκαλεί τους ανθρώπους να ξαναδούν τον εαυτό τους μέσα από τα μάτια των προγόνων τους. Μια πολιτιστική ταυτότητα δεν διασώζεται μέσα από την αναπαραγωγή του παλιού, αλλά μέσα από την ανανέωση, τη διαρκή αλληλεπίδραση, την ανακάλυψη του τι έχει ακόμα να μας πει μια ιστορία σήμερα. Όσο αφηγούμαστε, όσο μοιραζόμαστε, όσο βρίσκουμε μέσα στις ιστορίες μας κάτι ζωντανό, κάτι δικό μας, τότε η πολιτιστική ταυτότητα δεν χάνεται.
Ανθή Θάνου: Αφού κατάφεραν να φτάσουν ως εδώ δεν νομίζω να βλάψει την παράδοση η παγκοσμιοποίηση. Ξεγλιστράνε οι παραδοσιακές ιστορίες και ίσως να γίνουν λίγο πιο «γυαλιστερές»
Αμαλία Κανελλοπούλου: Πιστεύω ότι η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει θετικά την διάδοση των παραδοσιακών ιστοριών και την ανάγκη έρευνας για την διατήρηση τους. Οι ιστορίες πλέον είναι παγκόσμιες, αφηγούνται και ακούγονται από αφηγητές κάθε εθνικότητας. Μπορώ να πω μια ελληνική, μια ινδική ή μια ιστορία των Ινουιτ και να εκφράζομαι μέσα από αυτές, αφού είμαι κομμάτι ενός μεγαλύτερου όλου από την φυλή μου. Ταυτόχρονα αυτή γνώση μας παρέχει την δυνατότητα αναγνώρισης της διαφορετικότητας και σεβασμού της και έτσι λειτουργεί ως τρόπο αγάπης και διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς του κάθε τόπου. Πιστεύω ότι η αφήγηση συμβάλλει τα μέγιστα στην διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και οι αφηγητές στην προάσπιση της υγιούς παγκοσμιοποίησης, με την έννοια της μη ύπαρξης συνόρων ανάμεσα στους λαούς.
Χάρις Κουδούνη: Βεβαίως
Αντωνία Μπατσαλή: Η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο ζωής και σκέψης, τις κοινωνικές σχέσεις, το σύστημα αξιών και τη συνείδηση. Στο χώρο της αφήγησης, κατά την άποψή μου, δεν εισχωρεί και δεν την επηρεάζει ιδιαίτερα, αντιθέτως την ενισχύει γιατί προσπαθούμε με τη διάδοση των παραμυθιών, ιστοριών και μύθων του τόπους μας να διατηρήσουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα.
Μαρία Φαμιλίτου: Η αφήγηση μπορεί να λειτουργήσει ώς μέσο αντίστασης στην απώλεια πολιτιστικής ταυτότητας,μέσω της επιλογής ιστοριών από το "σώμα"της παράδοσης
5. Πώς θεωρείτε ότι η προφορική παράδοση συμβάλλει στη διάσωση απειλούμενων γλωσσών ή διαλέκτων; Έχετε εμπειρίες όπου η αφήγηση βοήθησε στη διατήρηση της γλωσσικής ή πολιτιστικής ταυτότητας;
Μαρία Βραχιονίδου: Όταν η (προφορική) αφήγηση σε μια υπό εξαφάνιση γλώσσα ή διάλεκτο γίνεται σημείο αναζήτησης από τους ερευνητές, συχνά γίνεται κατανοητή και η αξία της. Μάλιστα όταν αυτή συνδέεται και με ένα τουριστικό, συνήθως, προϊόν (δηλ. με έναν τόπο που τουριστικοποιείται), γίνεται κατανοητή η ανάγκη και στους νεότερους να διαφυλάξουν τη γλωσσική παράδοσή τους. Σπάνια τα παραδείγματα (ένα αφορά π.χ. την τσακώνικη ή την κατωιταλιώτικη διάλεκτο, όπου οι ομιλητές της αναζητούνται συχνά από δημοσιογράφους, λαογράφους και γλωσσολόγους και αυτή η κινητικότητα έχει οδηγήσει στη δημιουργία σχολείων για την εκμάθησή τους).
Σοφία Βρυώνη: Ω ναι! Η προφορική παράδοση σώζει την μουσικότητα της διαλέκτου. Αυτό που ακούς και δεν μπορείς να πιάσεις στο γραπτό γιατί απλά λείπει η "μουσική" του. Το χρώμα της φωνής, η τονικότητα της έκφρασης του λόγου. Επίσης η κίνηση του σώματος, χειρονομίες που δεν χρησιμοποιούνται πια, η "χορογραφία" που συνοδεύει την έκφραση.
- Παράδειγμα: Δεν μιλούσα την διάλεκτο του νησιού μου. Μιλούσα κανονικά. Άκουγα πάντα όμως. Σε ένα ταξίδι πολλών ωρών, σε ένα πλοίο, πηγαίνοντας στο νησί συναντήθηκα με άλλους συντοπίτες μου. Όλο το βράδυ, για να διασκεδάσουμε, καθίσαμε σε μια σκάλα και μας έμαθε ο ένας από αυτούς ένα παραδοσιακό τραγούδι, που έλεγε μια ιστορία στη διάλεκτο μας. Ήταν τραγούδι, αλλά ήταν ιστορία που περιέγραφε την ζωή και τους ανθρώπους τότε. Από τότε φρόντιζα να μιλάω και να μαθαίνω όσο περισσότερο μπορούσα. Έτσι έμαθα και τον γιο μου! Κι αυτός ίσως μάθει το δικό του παιδί. (Είμαι σίγουρη πως θα το κάνει!)
Γιώργος Ευγενικός: Οι γλώσσες πεθαίνουν όταν παύουν να μιλιούνται, αλλά κυρίως όταν παύουν να αγαπιούνται. Η αφήγηση έχει τη δύναμη να κρατά ζωντανή μια γλώσσα, ακόμα κι όταν δεν χρησιμοποιείται πια στην καθημερινότητα. Έχω δει ανθρώπους να δακρύζουν όταν ακούνε μια ιστορία στη διάλεκτο των παππούδων τους, όχι μόνο γιατί τους θυμίζει το παρελθόν, αλλά γιατί ξαφνικά νιώθουν ότι αυτή η γλώσσα ζει ακόμα μέσα τους. Δεν αρκεί να διασώσουμε τις λέξεις· πρέπει να διασώσουμε τη συγκίνηση που φέρουν. Και η αφήγηση είναι το πιο δυνατό μέσο για να το πετύχουμε αυτό.
Ανθή Θάνου: Ρίζες που άμα τις ποτίσεις θα βγάλουν βλαστάρια. Έτσι και οι διάλεκτοι, οι ξεχασμένες λέξεις, τα λησμονημένα λόγια που μας ενώνουν με το χτες των ιερών γιαγιάδων και παππούδων. Ας μην ξεχαστούν και ας ομορφαίνουν σαν χρυσές βελονιές το σύγχρονο αφήγημά μας.
Αμαλία Κανελλοπούλου: Αν και δεν έχω ανάλογη εμπειρία, γνωρίζω ότι η γλώσσα Γκρίκο των ελληνόφωνων χωριών της κάτω Ιταλίας, διατηρήθηκε μόνο μέσω της προφορικής παράδοσης αφού δε ήταν καταγεγραμμένη γλώσσα για να την μάθει κάποιος. Στα πλαίσια της προφορικής παράδοσης ήταν τα τραγούδια και η αφήγηση ιστοριών και κυρίως από την Ελλάδα. Γι αυτό και διατηρείται τόσο έντονα το ελληνικό στοιχείο εκεί τόσους αιώνες. Οπότε μέσω της ιστορίας και της ιστόρησης αυτής διατηρήθηκε όχι μόνο η γλώσσα αλλά και ο ελληνισμός και η πολιτιστική ταυτότητα ενός λαού.
Κάτια Καντούρη: Μιαν ιδιαίτερη εμπειρία ήταν για μένα όταν αφηγούμουν παλιά το Ερωτευμένο Σύννεφο του Ναζίμ Χικμέτ και χωρίς να το έχω επιδιώξει με ρωτούσαν μετά από πιο μέρος της Μικράς Ασίας κατάγομαι! Που όντως κατάγομαι από τη Μικρά Ασία από την πλευρά της μητέρας μου, έχοντας όμως μεγαλώσει καθαρά σε αστικό περιβάλλον δεν φανταζόμουν ότι θα εξέφραζα στη ροή του λόγου αντίστοιχες ιδιομορφίες... Μου άρεσε αυτή η διαπίστωση, κι άρχισα να αναπολώ τα ακούσματα που είχα ως βίωμα και πλούτο από παππού και γιαγιά. Πιο συνειδητά.
Αντωνία Μπατσαλή: Η προφορική παράδοση συμβάλλει στη διάσωση αυτή με τις αφηγήσεις που συνεχίζονται να γίνονται σε ντοπιολαλιές και με ιδιωματισμούς της γλώσσας που αποτυπώνουν μια εθνική κοινότητα. Παραμύθια των γιαγιάδων και των παππούδων του τόπου μου (Ανατολική Θράκη) συνεχίζονται να λέγονται και να καταγράφονται με το γλωσσικό φαινόμενο του τσιτακισμού.
Νικολέττα Χατζηπολυδώρου: Η προφορική παράδοση διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διάσωση των απειλούμενων γλωσσών και διαλέκτων, καθώς μεταφέρει τη γλωσσική και πολιτιστική κληρονομιά από γενιά σε γενιά με τρόπο ζωντανό και βιωματικό. Βοηθάει επίσης, Διατήρηση λεξιλογίου και εκφράσεων οι ιστορίες, τα παραμύθια, τα τραγούδια διασώζουν λέξεις και φράσεις που διαφορετικά θα χάνονταν. Μέσω της αφήγησης, αυτές οι γλωσσικές μορφές συνεχίζουν να ζουν, ακόμα και αν η καθημερινή χρήση της γλώσσας μειώνεται. Σύνδεση της γλώσσας με την πολιτιστική ταυτότητα: η γλώσσα δεν είναι απλώς ένα μέσο επικοινωνίας, αλλά και φορέας πολιτιστικών αξιών, τρόπων σκέψης. Η αφήγηση διατηρεί αυτή τη σύνδεση, μεταφέροντας την ιστορία, τις παραδόσεις και τη σοφία των προγόνων τους. Δημιουργία προσωπικού δεσμού με τη γλώσσα: όταν οι νεότερες γενιές ακούνε ιστορίες στη διάλεκτο ή στη μητρική τους γλώσσα, δημιουργείται ένας συναισθηματικός δεσμός με αυτήν. Η προφορική παράδοση κάνει τη γλώσσα να αποκτά νόημα καθώς τη συνδέει με την οικογένεια, τον τόπο και τις ρίζες των ανθρώπων.
Συνεχίστε σε μία από τις άλλες κατηγορίες ερωτήσεων:
